علت و درمان لکه سفید، قهوه‌ای، زرد و خال سیاه روی دندان
منظور از لکه‌های روی دندان تغییر رنگ غیرطبیعی ناخواسته‌ای روی سطح یا داخل دندان است. تغییر رنگ دندان زمانی رخ می‌دهد که مواد بدرنگ کننده دندان به سطح آن بچسبد یا راه خود را به مینای دندان باز کند و در آنجا انباشته شود. این لکه‌ها معمولاً به رنگ‌های زرد، قهوه‌ای، سفید، سبز و سیاه در طیف‌های مختلف دیده می‌شود. رنگ لکه‌ها عموماً به دلیل ایجاد آنها بستگی دارد.
انواع لکه‌های دندان
لکه‌های دندان به دو نوع اصلی تقسیم بندی می‌شود:
لکه‌های خارجی دندان
تغییر رنگ بیرونی دندان زمانی رخ می‌دهد که ذرات بسیار ریز بدرنگ کننده دندان به سطح آن بچسبد. لکه‌های خارجی پی‌آمد انباشته شدن مواد تغییر رنگ دهنده در شکاف‌ها و فرورفتگی‌های سطح بیرونی مینای دندان است و معمولاً به رنگ‌های قهوه‌ای، سیاه یا خاکستری و گاهی نارنجی، سبز یا زرد دیده می‌شود.
لکه‌های داخلی دندان
تغییر رنگ داخلی دندان هنگامی اتفاق می‌افتد که ذرات ریز بدرنگ کننده دندان از مینای دندان بگذرد و در آنجا جمع شود. دندان در این شرایط از داخل لک می‌شود و سایه‌ای به رنگ قرمز، صورتی یا زرد درخشان روی دندان دیده می‌شود که بیانگر آسیب دیدن چند، و در اکثر موارد تنها یک، دندان است.
دلایل لکه شدن دندان
دلایل متداول لکه شدن دندان عبارت است از:
- غذاها و نوشیدنی‌ها: مصرف بعضی خوراکی‌ها با توجه به ترکیبات خاصی که دارند، باعث لکه شدن دندان می‌شود. بعضی از این خوراکی‌ها که تاحدی مسئول تغییر رنگ دندان هستند عبارت‌اند از:
- قهوه
- چای، به ویژه چای سیاه
- نوشابه
- سس‌های رنگی مانند سس گوجه و سس کاری
- میوه‌های رنگی مانند شاتوت و انگور
- دخانیات:مصرف دخانیات، چه به صورت جویدنی چه به صورت استنشاقی، لکه‌های نیکوتین را روی دندان‌ها ایجاد می‌کند. نیکوتین و تار (قطران) دو ماده موجود در توتون و تنباکو هستند که دندان را بدرنگ می‌کنند.
- باکتری‌های دهان: رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان انباشته شدن مواد چسبنده‌ای به نام پلاک را روی دندان در پی دارد. پلاک محیط مناسبی برای تکثیر باکتری‌ها و قارچ‌ها است و لکه‌های سبز یا نارنجی رنگی را روی دندان ایجاد می‌کند.
- مصرف بعضی داروها:اثر جانبی بعضی داروها لکه شدن دندان است. از داروهای لکه کننده دندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زیاده‌روی در مصرف فلوراید (فلوئوروزیس):لکه‌های سفید رنگ
- تتراسایکیلن و داکسی سایکیلن:این داروها عامل ایجاد لکه‌های داخلی، به ویژه در کودکان، به شمار می‌روند که خطوط پراکنده یا لکه‌های زرد یا قهوه‌ای رنگی را روی سطح دندان به وجود می‌آورد.
- داروهای فشار خون بالا و ضدروان پریشی
- لکه‌های قهوه‌ای یا خاکستری: این لکه‌ها نتیجه تغییری است که در اثر عصب کشی داخل عصب دندان رخ می‌دهد و در اکثر موارد فقط دندان‌های عمل شده مشمول این تغییر رنگ می‌شود.
- پوسیدگی دندان:کوتاهی در مسواک زدن و نخ دندان کشیدن دندان‌ها در نهایت پوسیدگی دندان را در پی دارد. پوسیدگی دندان لکه‌های سفید، زرد، قهوه‌ای یا سیاهی را روی دندان ایجاد می‌کند. دندان پوسیده درخشندگی خود را به دلیل نفوذ مواد رنگی تولید شده در فرایند پوسیدگی از دست می‌دهد.
- بالا رفتن سن:لایه بیرونی مینای دندان به مرور زمان با بالا رفتن سن ساییده می‌شود و لایه داخلی دندان یعنی عاج که بدون پوشش شده است زرد و زردتر می‌شود. سپس لکه‌های زردرنگی روی دندان دیده می‌شود.
- وراثت: بعضی دلایل لکه شدن دندان ارثی است و برخی از نظر ژنتیکی مستعد تغییر رنگ دندان هستند. مینای دندان عده‌ای نیز باریک‌تر است و دندان در برابر لکه شدن آسیب پذیرتر است.
- رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان:در صورت باقی ماندن ذرات باقی مانده روی سطح دندان، لکه‌های سفید، زرد، تیره، قهوه‌ای، سیاه و حتی سبز رنگی، با توجه به رنگ ذرات باقی‌مانده روی دندان مشاهده می‌شود.
- ترمیم دندان:بعضی ترمیم‌های دندانی مانند روکش، انلی، اینلی و ونیر گاهی موفقیت‌آمیز نیست یا به مرور کارآمدی خود را از دست می‌دهد و در نتیجه لکه‌های زرد، قهوه‌ای، خاکستری و حتی سیاه رنگی روی دندان ایجاد می‌شود. این لکه‌ها غالباً با پوسیدگی دندان همراه است. پرکردگی سفید رنگ به مرور رنگ دندان را تغییر می‌دهد. پرکردگی‌های فلزی نیز می‌تواند عامل لکه شدن دندان باشد.
- آسیب دیدن دندان:دندان‌های ترک خورده، شکسته یا لب پر شده به دلیل آسیب دیدن مینای دندان یا مردن عصب تیره می‌شود. تصادف، حمله اسیدی ناشی از خوراکی‌ها یا حتی جراحی‌های دندانپزشکی، به ویژه عصب کشی کردن، منجر به آسیب دیدن مینای دندان می‌شود. تیره شدن یک یا دو دندان معمولاً بیانگر آسیب دیدن یا ترومای دندان است.
روش‌های درمان
باندینگ
باندینگ کم هزینه‌ترین و آشناترین روش از بین بردن لکه‌های دندان است. دندانپزشک در این روش بخش اندکی از مینا را برمی‌دارد و سپس آن را با مواد همرنگ دندان پر می‌کند. نتیجه نهایی این روش ساده و سریع دندان‌هایی با ظاهری طبیعی است.
ونیر چینی
ونیر علی‌رغم هزینه بالای آن سرمایه‌گذاری ارزشمندی محسوب می‌شود. ونیر پوسته‌های باریک همرنگ دندانی است که روی سطح جلویی دندان چسبانده می‌شود.
سفید کردن عمیق
سفید کردن دندان علی‌رغم ساده به نظر رسیدن همواره موفقیت‌آمیز نیست. برخی دندانپزشکان به دلیل احتمال مشخص‌تر شدن لکه‌ها در این موارد به هیچ وجه این روش را پیشنهاد نمی‌کنند. بااین حال اگر تمایل به سفید کردن دندان دارید، بهتر است بدانید که باید چند بار به مطب مراجعه کنید.
پر کردگی همرنگ دندان
لکه‌های سیاه و قهوه‌ای ناشی از پوسیدگی را می‌توان با برداشتن پوسیدگی و پر کردن دندان با مواد همرنگ از بین برد.
درمان ریشه دندان
رفع لکه‌های سیاه و قهوه‌ای ناشی از نکروز پالپ دندان نیاز به عصب کشی دارد.
پیشگیری از لکه شدن دندان
پیشگیری همواره بهتر از درمان است که هم آسان‌تر و هم ارزان‌تر است. بنابراین به جای این که منتظر لکه شدن دندان‌ها بنشینید و بعد اقدام کنید، بهتر است توصیه‌های زیر را جدی بگیرید:
- رعایت رژیم غذایی مناسب و تغییر عادت‌های مربوطه
- رعایت بهداشت دهان و دندان
- جرم گیری: مراجعه مرتب به دندانپزشک و جرم گیری دوره‌ای را فراموش نکنید تا با تمیز کردن فاصله‌های بین دندانی از لکه شدن دندان‌ها جلوگیری کنید.