دندان قروچه؛ درمان سایش دندان
شاید اصطلاح “براکسیسم” برایتان آشنا نباشد؛ این واژه ناآشنا به رفتار متداولی اشاره دارد که همان دندان قروچه است. بسیاری از ما بدون این که حتی متوجه باشیم، دندانها را روی هم میساییم و فشار میدهیم. افراد بسیاری نیز شبها در خواب این کار را انجام میدهند که به آن دندان قروچه شبانه گویند.
صرف نظر از آشنایی داشتن یا نداشتن با اصطلاح براکسیسم باید در مورد عوارض آن و تاثیر آن بر سلامت دندانها اطلاع داشته باشید. اگرچه درمان قطعی برای دندان قروچه وجود ندارد، اما به کمک بعضی راهحلها میتوان از روی هم ساییدن دندانها جلوگیری کرد.
دندانپزشکان ما در وجود نشانههای ساییدگی و ضربه دیدن دندانها را در جلسات معاینه دورهای بررسی میکنند. دندان قروچه را نمیتوان به سرعت تشخیص داد، چون عاملهای بسیاری باعث سایش لثهها و دندانها میشود که از آن جمله میتوان به شیوه نامناسب مسواک زدن، مصرف نوشیدنیهای اسیدی یا مواد غذایی ساینده اشاره کرد. اگر فکر میکنید دندانهایتان را روی هم میسایید، موضوع دندان قروچه کردن پیش از تهیه طرح درمانی بررسی میشود.
دندان قروچه چیست؟
دندان قروچه یا براکسیسم اصطلاح گستردهای است که رفتارهای متعددی از قبیل موارد زیر را دربرمیگیرد:
- روی هم فشردن دندانها
- ساییدن دندانها
- به هم کوبیدن دندانها
- انجام هر یک از این کارها هنگام خواب
دلایل دندان قروچه
دندان قروچه دلایل متعددی دارد که در ادامه به بعضی از آنها اشاره میکنیم:
استرس
استرس یکی از رایجترین دلایل ساییدن دندانها روی هم است.
درد مزمن
برخی هنگام تحمل درد جسمی مزمن و شدید دندانها را روی هم فشار میدهند.
وقفه تنفسی در خواب
اختلالهای خواب مانند وقفه تنفسی در خواب یا آپنه روی هم فشار دادن دندانها و افزایش فشار فک را به دنبال دارد. نفسهای نامنظم و وقفههای تنفسی و الگوهای خواب روی هم ساییدن و فشردن دردناک دندانها را در پی دارد.
مصرف مواد
از آنجایی که هنگام مصرف تفریحی دارو عضلههای مسئول جویدن یا اکلوژن خارج از بازه حرکتی طبیعی عمل میکنند، اثر نامطلوبی بر دندانها گذاشته میشود.
علائم دندان قروچه
علائم دندان قروچه عبارت است از:
- دندانهای کند، با سطح جویدن صاف یا دارای برآمدگی غیرطبیعی
- گوش درد
- دندان درد. روی هم ساییدن دندانها نیرویی برابر با نیروی لازم برای شکستن گردو را به دندانها وارد میکند. بنابراین طبیعی است دندانهایی که هر روز فشار دندان قروچه را تحمل میکند، در درازمدت صدمه ببیند.
- درد فک: روی هم ساییدن دندانها فشار مضاعفی را به مفصلهای فک تحمیل میکند.
- لکههای ساییدگی روی دندانها: لکههای ساییدگی نقاطی روی دندان است که در آنجامینای دندان ساییده شده و لایه زیر مینا یعنی عاج در حال از بین رفتن است.
- درد مزمن دهان یا اطراف گوش
- ساییدگی مینای دندان
- آسیب دیدن داخل گونهها
- فرورفتگی زبان
- حساسیت دندان
عوارض دندان قروچه
دندان قروچه کردن به روشهای گوناگون به دندانها آسیب میزند:
1ـ مال اکلوژن: مال اکلوژن یا نامرتبی دندانها در کودکانی مشاهده میشود که عادت به ساییدن دندانها دارند؛ چون به این ترتیب روش بستن دهان تغییر مییابد.
2ـ ناهنجاریهای مفصل گیجگاهی ـ فکی: از آنجایی که فشار شدید روی هم فشار دادن فکها به مفصل گیجگاهی ـ فکی (TMJ ) منتقل میشود، دندان قروچه اختلالهای این مفصل را در پی دارد.
3ـ حساسیت دندان: حساسیت دندان مشکل رایج بیمارانی است که عادت به دندان قروچه شدید دارند. از بین رفتن مینای سطح دندان یکی از پیآمدهای دندان قروچه است که نمایان شدن عاج و بروز حساسیت دندان را در پی دارد.
4ـ اتریشن یکی از عوارض اصلی دندان قروچه است. منظور از اتریشن سایش سطح اینسیزال (برنده) و اکلوزال (جونده) دندانها، به ویژه لبههای برنده دندانهای جلویی و کاسپهای (برآمدگیهای مخروطی شکل روی دندانها) دندانهای عقبی است.
5ـ دندان قروچه دندانها را شکننده میکند و این دندانهای آسیب پذیر به راحتی لب پر میشوند و میشکنند.
6ـ یکی از مشکلات عمومی دندان قروچه صدای زیاد آن است که مانع خواب همسر یا هم اتاقی میشود.
7ـ دندان قروچه به لق شدن دندان و در نهایت از دست دندان آن میانجامد.
متوقف کردن دندان قروچه در خواب
درمان دندان قروچه معمولاً به عوامل زیر بستگی دارد:
- سن و وضعیت سلامتی بیمار
- شدت علائم
- انتظار از پیشرفت عارضه
دندانپزشک پس از تشخیص دندان قروچه از روشهای مختلف برای درمان علت و علائم بهره میگیرد.
مدیریت استرس
دندان قروچه غالباً از استرس و به هم فشردن فکها نشأت میگیرد که با مشاوره، ورزش، مدیتیشن یا دیگر فعالیتهای آرام بخش قابل درمان است.
گارد دهان
گارد (محافظ) شبانه به منظور جلوگیری از سایش دندانها شبها در دهان قرار داده میشود. این نوع گارد با گارد (محافظ) ورزشی تفاوت دارد. هدف از قرار دادن گارد در دهان این است که گارد فشار ناشی از دندان قروچه را جذب کند و دندانها آسیب نبیند. دو نوع گارد وجود دارد:
- گاردهایی که به صورت سفارشی توسط دندانپزشک ساخته میشود: دندانپزشک دهان و دندانها را اندازهگیری و گارد را مختص هر بیمار تهیه میکند. این گارد قابل استفاده توسط دیگران نیست. تهیه این گاردهای سفارشی انتخاب عاقلانهتری برای مقابله با فشار دندان قروچه است، چون دقیقاً مطابق شکل و اندازه دهان و دندانهای هر بیمار ساخته میشود.
- خریداری گارد شبانه آماده از داروخانه: این گارد کاملاً اندازه دهان نیست و به راحتی گاردهای سفارشی نیست؛ بااین حال از دندانها در برابر فشار شدید دندان قروچه شبانه محافظت میکند.
اصلاح موقعیت فک و دندانها برای درمان دندان قروچه
دندان قروچه گاهی نتیجه نامرتبی دندانها و هم محور نبودن استخوانهای فک است. در این شرایط با ارتودنسی میتوان دندانها را مرتب کرد و وضعیت بایت و روی هم قرار گرفتن دندانها را بهبود داد. اما در مورد بیماران در سنین بالاتر که سطح دندانهایشان در اثر دندان قروچه ساییده شده است، از روکش یا بریج دندانی برای بازسازی و اصلاح شکل بایت استفاده میشود.
عضله درمانی
چنانچه عضلههای بیش فعال موثر در جویدن و عملکردهای فک باعث دندان قروچه باشد، دندانپزشک در عضلههای مسئول بوتاکس (سم بوتولینیوم) تزریق میکند. تزریق بوتاکس بزرگی عضلهها و توانایی آنها در آسیبرسانی طولانی مدت را کاهش میدهد.
رفتار درمانی
رفتار درمانی و بیوفیدبک درمانهای جایگزینی هستند که برای بازآموزی روش نگه داشتن فک، زبان و لبها به کار برده میشوند. تغییر روش نگه داشتن دهان عادت روی هم ساییدن دندانها را به حداقل میرساند یا از بین میبرد.
دارو
دارو معمولاً برای درمان دندان قروچه تجویز نمیشود، چون تاثیری بر این عادت ندارد. بااین حال شل کنندههای عضلانی گاهی برای مصرف قبل از خواب تجویز میشود.