روت كانال تراپی در فرمانیه: روش‌های کاهش درد دندان بعد از عصبکشی
ریشه دندان باعث اتصال دندان به استخوان فک می‌شود. داخل هر یک از دندان‌ها رگ‌های خونی و اعصاب وجود دارند که به آن‌ها پالپ دندان گفته می‌شود. پالپ داخل فضایی به نام اتاقک پالپ قرار دارد که تا ریشه دندان امتداد دارد. اتاقک پالـپ داخل ریشـه، روت کانال نام دارد. در صورت بروز التهاب یا عفونت داخل دندان‌ها امکان دارد دندانپزشک از روش عصبکشی (روت کانال تراپی) استفاده کند. در این روش دندانپزشک جهت جلوگیری از آسیب‌دیدگی یا عفونت بیشتر، داخل دندان را پر می‌کند. در صورت انجام روت کانال تراپی نیازی به کشیدن دندان نمی‌باشد.
روت کانال تراپی در چه مواردی استفاده می‌شود؟
در صورت آسیب‌دیدگی دندان، باکتری وارد دندان می‌شود. در نتیجه درد و ورم ایجاد می‌شود. اگر پالپ داخل دندان عفونی شود، امکان دارد عفونت وارد ریشه دندان شود. هدف از روت کانال تراپی جلوگیری از کشیدن دندان و درمان عفونت می‌باشد. در موارد زیر از روت کانال تراپی استفاده می‌شود:
- پوسیدگی شدید دندان
- درمان‌های دندان‌پزشکی مکرر
- ترک خوردگی دندان
- شکستگی تاج دندان
- ترک خوردن پُرکردگی دندان
- بیماری‌های لثه
- آسیب‌دیدگی مانند وارد شدن ضربه به دندان
در صورت عدن درمان عفونت، امکان دارد عفونت گسترش پیدا کرده و باعث ایجاد آبسه شود. امکان دارد آبسه دردناک باشد و می‌تواند باعث ایجاد ورم در اطراف دندان و فک شود.
در برخی از مواقع امکان دارد بعضی از دندان‌ها تیره‌تر از دندان‌های دیگر به نظر برسند. در این حالت عصب داخل دندان مرده و یا در حال مرگ می‌باشد. در صورت عدم درمان، عفونت در استخوان فک گسترش پیدا کرده و امکان دارد دندانپزشک دندان مورد نظر را خارج کند.
اقدامات مورد نیاز پیش از روت کانال تراپی
روت کانال تراپی توسط دندانپزشک انجام می‌شود. امکان دارد دندانپزشک بیمار را به متخصص درمان ریشه (اندودنتیست) معرفی کند.
دندانپزشک دندان‌های بیمار را معاینه کرده و در مورد علائم ایجاد شده از جمله درد از بیمار سؤال می‌پرسد. همچنین در ارتباط با سابقه پزشکی و درمان‌های قبلی نیز سوالاتی از بیمار پرسیده خواهد شد. دندانپزشک با استفاده از اشعه ایکس از دندان بیمار تصویربرداری می‌کند. به کمک این روش دندانپزشک دندانی را که باعث ایجاد درد شده مشاهده کرده و میزان عفونت را نیز بررسی می‌کند. با استفاده از آزمایش‌های فوق، دندانپزشک میزان آسیب‌دیدگی دندان جهت روت کانال تراپی را تشخیص می‌دهد.
در برخی از مواقع روت کانال تراپی در یک جلسه انجام می‌شود؛ ولی در بیشتر موارد به دو یا چند جلسه درمانی جهت انجام این روش نیاز است. روت کانال تراپی معمولاً با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. در نتیجه در قسمت دندان و فک دردی احساس نمی‌شود.
روش‌های درمانی جایگزین روت کانال تراپی
در برخی از مواقع در اثر آسیب‌دیدگی شدید یا بیماری‌های شدید لثه، دندان بوسیله روت کانال تراپی قابل درمان نمی‌باشد. در چنین مواردی امکان دارد کشیدن دندان توسط دندانپزشک توصیه شود.
نحوه انجام روت کانال تراپی
پس از بی‌حسی کردن ناحیه مورد نظر، دندانپزشک یک ورقه نازک لاستیکی داخل دهان بیمار قرار می‌دهد. این ورقه دم (dam) نام دارد و برای جدا کردن دندان مورد نظر از بقیه قسمت‌ها استفاده می‌شود. همچنین این وسیله ناحیه اطراف دندان را تمیز نگه داشته و از گسترش هر گونه عفونت جلوگیری می‌کند.
دندانپزشک با استفاده از مته دندان‌پزشکی سوراخی در قسمت فوقانی دندان ایجاد کرده و پالپ را خارج می‌کند. این سوراخ بوسیله ابزار کوچک و مایع مخصوص شستشو داده شده و داخل دندان ضدعفونی می‌شود. با استفاده از این ابزار کوچک، دندان برای پر کردن آماده می‌شود و مایع شستشو دهنده باعث می‌شود که عفونت به طور کامل از دندان خارج شود.
پس از شستشوی دندان، دندانپزشک دندان مورد نظر را پر می‌کند. در صورتی که دندانپزشک از عدم وجود عفونت دندان اطمینان نداشته باشد، دندان به طور موقتی پر می‌شود. سپس در جلسه درمانی بعدی، دندان به طور دائمی پر خواهد شد.
در صورتی که دندان به شدت آسیب‌دیده باشد یا در معرض آسیب‌دیدگی قرار داشته باشد، دندانپزشک استفاده از تاج دندان را توصیه می‌کند. تاج دندان یک پوشش مصنوعی است که بر روی دندان قرار می‌گیرد. در صورت درمان دندان‌های واقع در عقب دهان احتمالاً به استفاده از تاج دندان نیاز می‌باشد؛ چرا که این دندان‌ها برای جویدن استفاده می‌شوند.
امکان دارد روت کانال تراپی برای بیمار کمی ناخوشایند باشد زیرا بیمار بایستی بدون حرکت و با دهان باز برای مدت طولانی در حالت نشسته قرار بگیرد. پیش از آغاز درمان، دندانپزشک مقدمات راحتی بیمار را در حد امکان فراهم می‌کند.
اقدامات مورد نیاز پس از روت کانال تراپی
پس از استفاده از بی‌حسی موضعی، امکان دارد چندین ساعت طول بکشد تا اثر ماده بی‌حسی در فک و صورت از بین برود. مراقبت از دهان و فک در برابر ضربه از اهمیت به سزایی برخوردار است. امکان دارد جهت تسکین درد پس از پایان اثر مواد بی‌حسی و برای مدت زمان چند روز پس از روت کانال تراپی به مصرف داروی مُسکن نیاز باشد. به این منظور استفاده از داروهای مُسکن بدون نیاز به نسخه پزشک مانند پاراستامول و ایبوپرفن سودمند می‌باشد. توصیه می‌شود که بروشور داروهای مورد نظر را مطالعه کرده و در صورت وجود هرگونه سؤال با پزشک مشورت شود.
بهبودی پس از روت کانال تراپی
زمان مراجعه به دندانپزشک پس از روت کانال تراپی یا عصبکشی، به روند درمان و میزان بهبودی بستگی دارد. جهت اطمینان از روند بهبودی، دندانپزشک دندان‌های بیمار را معاینه کرده و از تصویربرداری با اشعه ایکس استفاده می‌کند.
برخی از افراد در اثر ترک خوردن دندان و یا ایجاد پوسیدگی بایستی دوباره از روت کانال تراپی استفاده کنند.
پس از درمان، بایستی به دقت از دندان‌ترمیم شده محافظت شود. جهت مراقبت از دندان‌ها موارد زیر بایستی رعایت شوند :
- مسواک زدن دندان‌ها دو بار در روز با استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید
- شستشوی دهان با استفاده از دهان‌شویه (در صورت توصیه دندانپزشک)
- تمیز کردن بین دندان‌ها با استفاده از نخ دندان یا مسواک بین دندانی
- عدم مصرف سیگار
- کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین (بهتر است این نوع مواد غذایی تنها در زمان صرف غذا مصرف شوند)
- مراجعه منظم به دندانپزشک جهت معاینه دندان‌ها
عوارض ناشی از روت کانال تراپی
امکان دارد در اطراف دندانی که با استفاده از روت کانال تراپی درمان شده است، مقداری درد وجود داشته باشد؛ این درد معمولاً پس از مدت کوتاهی رفع می‌شود. در صورت درد شدید یا تشدید هر گونه درد، بایستی به دندانپزشک مراجعه شود. امکان دارد در ناحیه اطراف دندان کبودی ایجاد شود و یا ورم کند. این عوارض پس از دو هفته بهبود پیدا می‌کنند.
آسیب‌دیدگی ناشی از روت کانال تراپی
امکان دارد در زمان درمان یا پس از آن عوارض یا آسیب‌دیدگی‌هایی ایجاد شوند. عوارض ایجاد شده در افراد مختلف، متفاوت می‌باشند. در صورت بروز هر گونه عوارض یا آسیب‌دیدگی پس از روت کانال تراپی بایستی به دندانپزشک مراجعه شود.
نتیجه حاصل از روت کانال تراپی در بیشتر موارد موفقیت‌آمیز می‌باشد؛ ولی در برخی از مواقع امکان دارد عوارض زیر ایجاد شوند:
- آسیب‌دیدگی ریشه دندان یا بافت اطراف دندان
- ایجاد عفونت
- آسیب‌دیدگی اعصاب اطراف دندان
در صورتی که روت کانال تراپی تاثیری در بهبودی دندان نداشته باشد، دندانپزشک از درمان مجدد استفاده می‌کند. همچنین در صورتی که سال‌ها پس از روت کانال تراپی علائم دوباره ایجاد شوند از درمان مجدد استفاده می‌شود.
بروز درد پس از روت کانال تراپی
وجود درد برای مدت طولانی پس از روت کانال تراپی غیر طبیعی می‌باشد. در بیشتر افراد چند روز پس از روت کانال تراپی کمی درد ایجاد می‌شود.
درد ایجاد شده پس از روت کانال تراپی به چندین علت ایجاد می‌شود:
- بافت اطراف لثه متورم و ملتهب باقی می‌ماند : اگر چه دندانپزشک ریشه عصب را از دندان جدا کرده است، همچنان اعصاب کوچکی در رباط‌ها و بافت اطراف دندان وجود دارند. در صورت بروز التهاب در این قسمت، پایانه‌های عصبی می‌توانند باعث ایجاد درد شوند.
- آسیب‌دیدگی ناشی از ابزار دندان‌پزشکی : امکان دارد ابزار مورد استفاده جهت تمیز کردن ریشه دندان، به طور ناخواسته باعث آسیب‌دیدگی بافت حساس اطراف دندان شود.
- بالا بدون سطح پُرکردگی موقتی دندان : در این حالت دندان به طور موقتی پر می‌شود و سطح پُرکردگی با سطح دندان‌های اطراف اختلاف دارد. حتی در صورتی که محل پرُکردگی مقدار کمی از دندان‌های مجاور بالاتر باشد، باعث ایجاد درد در دندان پر کرده می‌شود.
در بیشتر موارد حساسیت و درد ناشی از روت کانال تراپی پس از چند روز رفع می‌شود. در صورت عدم رفع درد و ایجاد درد شدید، بایستی به متخصص درمان ریشه دندان (اندودنتیست) و یا دندانپزشک مراجعه شود.
عدم موفقیت درمان بوسیله روت کانال تراپی
وجود ریشه یا کانال اضافی و یا انسداد کانال، می‌توانند منجر به عدم موفقیت درمـان در روت کانال تراپـی شوند. درمـان به کـمک روت کانال تراپی در بیشتر مواقع موفقیت‌آمیز است. ولی در برخی از مواقع امکان عدم موفقیت و بروز درد زیاد در اثر عوامل زیر وجود دارد :
- بروز نشتی در قسمت ترمیم دندان
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
- تخریب دندان یا مواد پرکننده دندان با گذشت زمان
- وجود کانال اضافی در دندان
- وجود انسداد در اثر خمیدگی ریشه دندان که از تمیز کردن کانال به طور کامل جلوگیری می‌کند.
- شکاف و ترک‌های عمودی در دندان
- خطای درمانی دندانپزشک یا متخصص درمان ریشه دندان
در صورتی که علت ایجاد درد، وجود کانال اضافی دندان باشد متخصص درمان ریشه دندان بایستی پُرکردگی را بردارد و کانال را پیدا کند. در صورت وجود ترک و یا شکاف عمودی، احتمال دارد دندانپزشک دندان مورد نظر را خارج کند.
در صورت وجود التهاب یا عفونت ماندگار و طولانی پس از روت کانال تراپی، امکان دارد از جراحی جهت قطع انتهای ریشه دندان استفاده شود.