در برخی از مواقع پس از مصرف غذای مورد علاقه و یا پس از برخاستن از خواب، امکان دارد دندان‌ درد شدیدی ایجاد شود. در هر دو صورت، نادیده گرفتن دندان ‌درد به هیچ عنوان امکان‌پذیر نمی‌باشد. بروز دندان‌ درد در واقع به وجود مشکلی در دهان و دندان انسان اشاره می‌کند. امکان دارد داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و یا استامینوفن به عنوان مسکن دندان‌ درد استفاده شوند. همچنین ممکن است ژل و کرم مُسکن درد حاوی بنزوکائین جهت تسکین موقتی دندان‌ درد مصرف شوند. جهت مصرف داروهای مُسکن دندان‌ درد بایستی ابتدا با پزشک مشورت شود. مصرف این داروها باید طبق بروشور داخل جعبه دارو انجام شود.

علت ایجاد دندان ‌درد 

عوامل مختلفی در بروز دندان ‌درد مؤثر هستند ولی همه این عوامل به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: عفونت و یا آسیب‌دیدگی. زمانی که اعصاب در قسمت ریشه دندان تحریک می‌شوند، سیگنال‌هایی به مغز ارسال می‌شوند تا شخص از انجام مواردی که سبب تحریک ریشه دندان می‌شوند خودداری کند. این عوامل می‌تواند شامل جویدن، به هم فشردن فک‌ها و یا خوردن و نوشیدن مواد غذایی حاوی قند باشد. البته جلوگیری از این عوامل باعث رفع مشکل اصلی نمی‌شود. جهت درمان دندان ‌درد، ابتدا بایستی علت بروز این درد مشخص شود. دلایل اصلی درد دندان شامل موارد زیر می‌باشند:

حفره‌های ایجاد شده در اثر پوسیدگی دندان 

زمانی که مینای دندان در اثر اسید و تجمع پلاک تخریب شود، حفره‌هایی در دندان ایجاد می‌شوند. پس از تخریب لایه خارجی مینای دندان، اسید به عاج دندان و در نهایت به پالپ دندان حمله می‌کند. حفره‌های دندانی ناشی از پوسیدگی باعث بروز حساسیت دندان شده و سبب ایجاد درد خفیف تا متوسط در مراحل اولیه می‌شوند.

التهاب و عفونت پالپ دندان 

پالپ دندان در مرکز دندان قرار دارد و امکان دارد در اثر عفونت ناشی از باکتری دچار التهاب شود. علت اصلی این نوع عفونت، پر نکردن حفره‌های دندان و تداوم پوسیدگی دندان می‌باشد. عفونت‌های عمیق در صورتی که درمان نشوند، می‌توانند باعث ایجاد آبسه شوند. آبسه بسیار دردناک می‌باشد و باعث می‌شود تا عفونت به دیگر بخش‌های بدن نیز منتقل شود. آبسه در صورت عدم درمان برای طولانی‌مدت، می‌تواند باعث عفونت لثه و ایجاد عفونت‌های خطرناک شود.

آسیب‌دیدگی 

آسیب‌دیدگی یکی دیگر از دلایل شایع دندان‌ درد می‌باشد. دندان ‌درد ناشی از آسیب‌دیدگی می‌تواند در اثر عواملی مانند جویدن مواد غذایی بسیار محکم و یا در اثر تصادفات خودرو ایجاد شود. به علاوه، دندان ‌درد موقتی می‌تواند در اثر استفاده از روش‌های درمانی مانند پر کردن یا درمان ریشه دندان ایجاد شده باشد. در این صورت درد در اثر عوارض ناشی از ترمیم دندانی ایجاد شده است و پس از یک یا دو هفته بهبود پیدا می‌کند.

حساس شدن دندان 

افراد دارای دندان‌های حساس امکان دارد در زمان مسواک زدن دندان‌ها و یا مصرف مواد غذایی سرد یا داغ مانند قهوه و بستنی دچار دندان‌ درد شوند و همچنین ممکن است میزان دندان‌ درد در چنین افرادی، شدیدتر از افراد دیگر باشد. سفید کردن دندان‌ها به میزان بیش از حد یا به شکل نادرست معمولاً دلیل اصلی حساس شدن دندان‌ها می‌باشد. دندان‌ درد ناشی از حساسیت دندان در مقایسه با دندان ‌درد ناشی از عفونت، خفیف محسوب می‌شود.

بیماری لثه 

بیماری لثه می‌تواند باعث ایجاد درد در دندان شود. التهاب بافت لثه در دهان می‌تواند سبب ایجاد دندان ‌درد خفیف شود. بیماری پریودنتیت در اثر عدم درمان التهاب لثه بروز کرده و باعث ایجاد دندان‌ درد متوسط تا شدید می‌شود؛ زیرا سمومی که در اثر پلاک روی دندان‌ها تولید می‌شوند، در نهایت باعث جدا شدن دندان‌ها و لثه شده و احتمال ایجاد عفونت را افزایش می‌دهد. دندان‌ درد شدید همراه با التهاب و قرمز شدن لثه، نشان‌دهنده وجود بیماری لثه می‌باشد.

ساییدن دندان‌ها (دندان قروچه) 

فشار دادن و ساییدن دندان‌ها در زمان خواب باعث وارد شدن فشار بیش از حد بر عضلات و مفاصل فک می‌شود. این حالت می‌تواند سبب بروز اختلال مفصل گیجگاهی- فکی شود. یکی از علائم شایع این اختلال، بروز دندان‌ درد خفیف تا متوسط می‌باشد. دندان‌پزشک با درمان این اختلال قادر به رفع دندان ‌درد می‌باشد.

عفونت سینوسی 

عفونت سینوس (سینوزیت) می‌تواند بر دندان‌ها تأثیر بگذارد. این عفونت سبب ایجاد التهاب و ورم حفره سینوسی می‌شود. در نتیجه درد در قسمت پیشانی، بین چشم‌ها و یا در فک فوقانی و دندان‌ها ایجاد می‌شود.

درد دندان عقل 

بروز درد مداوم در دندان‌های آسیای عقبی، می‌تواند نشان‌دهنده این مطلب باشد که دندان‌های عقل در حال رشد کردن باشند. درد دندان عقل بسته به میزان فضای موجود در دهان برای رشد دندان‌ها و همچنین با توجه به نحوه رشد دندان‌ها ممکن است خفیف یا شدید باشد. در صورت رشد دندان‌های عقل بهتر است به دندان‌پزشک مراجعه شود چرا که این دندان‌ها در معرض ایجاد بیماری لثه، پوسیدگی و دیگر انواع عفونت هستند و امکان دارد به کشیدن این دندان‌ها نیاز باشد.

انواع مسکن دندان‌ درد 

کنترل درد در دندان‌پزشکی از اهمیت زیادی برخوردار است و می‌تواند بر نتیجه درمان تأثیر بگذارد. علت اصلی ایجاد درد دندان معمولاً واکنش التهابی است که سبب فعال‌سازی واسطه‌های ایجاد درد در بافت نرم می‌شود. بنابر این بایستی از وارد شدن آسیب به پالپ و بافت‌های نرم و ایجاد واکنش‌های التهابی ناشی از درمان اطمینان حاصل شود. سپس دندان‌پزشک بایستی در مورد مصرف نوع داروی مُسکن دندان ‌درد (تسکین درد بدون استفاده از بی‌حسی و یا از دست رفتن هوشیاری) قبل یا بعد از روند درمان تصمیم‌گیری کند.

داروهای مسکن ضد التهابی مانند ایبوپروفن برای تسکین دندان ‌درد بسیار مفید هستند چرا که درد معمولاً در اثر ورم ایجاد می‌شود. در صورتی که قادر به مصرف این نوع داروها نمی‌باشید (برای مثال به علت وجود آلرژی به آسپیرین)، داروی پاراستامول جایگزین مناسبی به عنوان مسکن دندان‌ درد محسوب می‌شود. ولی از قرار دادن قرص آسپیرین بر روی دندان خودداری کنید. چرا که آسپیرین دارای خاصیت اسیدی است و باعث ایجاد سوزش در لثه‌ها می‌شود.

انواع داروی مسکن دندان ‌درد که امکان دارد دندان‌پزشک تجویز کند شامل موارد زیر می‌باشد:

سالیسیلیک اسید (آسپیرین) 

آسپیرین یکی از مشهورترین و پرکاربردترین داروهای مسکن محسوب می‌شود. در واقع آسپیرین اولین داروی ضدالتهابی غیر استروئیدی می‌باشد. این دارو سبب کاهش تب شده و دارای خاصیت ضد التهابی است. آسپیرین همچنین باعث کاهش ایجاد لخته خونی شده و به همین دلیل برای جلوگیری از بروز سکته مغزی و حمله قلبی تجویز می‌شود. در نتیجه آسپیرین در مواردی مانند افتادن دندان یا کشیدن دندان توسط دندان‌پزشک داروی مسکن مناسبی محسوب نمی‌شود. آسپیرین برای بیمارانی که به داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی حساسیت دارند و یا برای افراد زیر 16 سال، مبتلا به آسم یا فشار خون بالای کنترل‌نشده توصیه نمی‌شود. برخی از عوارض جانبی این دارو شامل ناراحتی معده، سوء هاضمه یا حالت تهوع می‌باشند.

ایبوپروفن یا کتوپروفن 

ایبوپروفن یکی از بهترین داروهای مسکن دندان‌ درد محسوب می‌شود که به نسخه پزشک نیاز ندارد. این دارو از جمله داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی است که در برخی از مواقع تنها باعث ایجاد ناراحتی‌های گوارشی در بعضی از بیماران می‌شود. ایبوپروفن معمولاً همراه با پاراستامول جهت تسکین دردهای شدید و رفع التهاب و همچنین به عنوان مسکن دندان‌ درد استفاده می‌شود. در صورت ابتلا به بیماری آسم نباید از این دارو استفاده شود و پیش از مصرف، بروشور داخل جعبه دارو بایستی به دقت مطالعه شود.

استامینوفن یا پاراستامول 

معمولاً پزشکان جهت رفع سردردهای خفیف، دردهای عضلانی، کمردرد، تب و دندان ‌درد استامینوفن یا پاراستامول تجویز می‌کنند. این داروها با جلوگیری از ارسال سیگنال‌های عصبی به مغز، مانع از انتقال درد می‌شوند. استامینوفن یا پاراستامول معمولاً برای بیمارانی که به داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی حساسیت دارند و نمی‌توانند آسپیرین یا ایبوپروفن مصرف کنند، تجویز می‌شود. مصرف بیش از حد پاراستامول (خصوصاً همراه با مصرف مسکن‌های دیگر) می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی کبد شود. به همین دلیل در صورت ابتلا به بیماری شدید کبد نباید از استامینوفن استفاده شود.

ناپروکسن 

ناپروکسن یکی دیگر از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی است که باعث کاهش ورم و تسکین درد می‌شود. این دارو با کاهش هورمون‌هایی که سبب ایجاد التهاب می‌شوند در تسکین درد مؤثر است. معمولاً پزشکان ناپروکسن را برای ورم مرتبط با دردهای قاعدگی، بورسیت، نقرس، التهاب مفاصل، التهاب تاندون یا اسپوندیلیت آنکیلوزان تجویز می‌کنند. این دارو در تسکین دندان‌ درد نیز تا حدودی مؤثر است. در صورت وجود سابقه واکنش آلرژیک به آسپیرین یا دیگر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، نباید از ناپروکسن استفاده شود. همچنین این دارو نباید در مقادیر زیاد یا برای مدت طولانی‌تر از حد تجویز شده مصرف شود؛ چرا که می‌تواند سبب افزایش احتمال سکته مغزی یا حمله قلبی شود.

کو- کودامول (استامینوفن کدئین)

این دارو ترکیبی از پاراستامول و فسفات کدئین است که پزشکان برای تسکین موقت درد تجویز می‌کنند. عملکرد کو-کودامول مشابه استامینوفن می‌باشد. این دارو باعث کاهش تولید پروستاگلاندین (گیرنده‌های درد در مغز) شده و فسفات کدئین نیز فعالیت اندورفین تولید شده در طناب نخاعی و مغز جهت کاهش درد را شبیه‌سازی می‌کند. برخی از عوارض جانبی کو-کودامول شامل یبوست، حالت تهوع و استفراغ، سرگیجه و خواب‌آلودگی می‌باشد. در صورت وجود حساسیت به کدئین یا پاراستامول و یا ابتلا به دپرسیون تنفسی، آسم یا نارسایی کبدی نباید از کو- کودامول استفاده شود.

دیکلوفناک 

پزشکان معمولاً از دیکلوفناک جهت درمان درد خفیف تا متوسط استفاده می‌کنند. دیکلوفناک یکی دیگر از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی است که موادی را که باعث ایجاد درد و التهاب در بدن می‌شوند را کاهش می‌دهد و از ایبوپروفن قوی‌تر است. این دارو معمولاً جهت درمان علائم التهاب مفصل، درد قاعدگی یا سردرد میگرنی و گاهی به عنوان مسکن دندان ‌درد تجویز می‌شود. عوارض جانبی دیکلوفناک شامل سوء هاضمه، اسهال، سردرد، خواب‌آلودگی، گرفتگی بینی یا افزایش فشار خون می‌باشد. این دارو می‌تواند سبب افزایش احتمال بروز سکته مغزی یا حمله قلبی شده و امکان دارد باعث خونریزی معده یا روده شود. در صورت وجود فشار خون بالا، بیماری قلبی یا سابقه زخم یا خونریزی معده، آسم و بیماری کلیه یا کبد بایستی به پزشک اطلاع داده شود.

ترامادول 

از ترامادول معمولاً جهت تسکین درد متوسط تا شدید استفاده می‌شود و این دارو جزو داروهای مسکن مخدر محسوب می‌شود. ترامادول بر دستگاه مرکزی عصبی تأثیر گذاشته و نحوه واکنش بدن به درد را تغییر می‌دهد. در صورت وجود مشکلات تنفسی، آسم شدید یا انسداد در معده یا روده نباید از این دارو استفاده شود. عوارض جانبی شایع ترامادول شامل سردرد، سرگیجه، خواب‌آلودگی، یبوست، حالت تهوع، معده‌درد، اضطراب یا تعریق می‌باشد.

روش‌های درمانی طبیعی

جهت رفع موقتی دردهای خفیف می‌توان از روش‌های طبیعی تسکین درد استفاده کرد. برخی از این روش‌ها شامل استفاده از کمپرس سرد، روغن میخک و بی‌حسی‌های موضعی و شستشوی دهان با آب و نمک می‌باشند. تا زمان مراجعه به دندان‌پزشک، این روش‌ها سبب کاهش ورم و تسکین درد می‌شوند.

دندان‌ درد می‌تواند در اثر آسیب‌دیدگی، عریان شدن عاج دندان، پوسیدگی و شکستگی دندان یا عفونت ایجاد شود. در صورت شدید بودن درد، بایستی هر چه سریع‌تر جهت تشخیص و درمان علت اصلی دندان ‌درد به دندان‌پزشک مراجعه شود. داروهای تجویزی بایستی دقیقاً طبق دستور دندان‌پزشک مصرف شوند. در صورت بروز هر گونه علائم واکنش آلرژیک شامل کهیر، ورم صورت، لب‌ها یا گلو یا دشواری در تنفس بایستی سریعاً به اورژانس مراجعه شود.

چه زمانی باید به دندان‌پزشک مراجعه شود؟ 

رعایت بهداشت دهان و دندان بهترین روش جهت جلوگیری از بروز دندان‌ درد ناشی از پوسیدگی، عفونت و بیماری‌های لثه محسوب می‌شود. مسواک کردن، استفاده مرتب از نخ دندان و تمیزکردن دندان‌ها سبب از بین رفتن باکتری، پلاک و ذرات غذایی می‌شود که امکان دارد در اثر تمیز نشدن سبب بروز مشکل در دهان و دندان شوند. البته در برخی از موارد، با وجود رعایت بهداشت دهان و دندان، امکان دارد دندان ‌درد ایجاد شود.

در صورت تشدید درد و یا در صورتی که دندان ‌درد با وجود استفاده از داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه پزشک ادامه داشته باشد، بایستی به دندان‌پزشک مراجعه شود. با وجود این که خود بیمار می‌تواند به برخی از دلایل دندان ‌درد پی ببرد، تشخیص برخی از عارضه‌ها و دلایل دندان ‌درد از جمله عفونت تنها توسط دندان‌پزشک امکان‌پذیر است.

تا زمان مراجعه به پزشک به طور مداوم از مسواک و نخ دندان استفاده کنید و از مصرف مواد غذایی بسیار داغ یا سرد و یا غذاهای شیرین خودداری کنید. استفاده از کمپرس سرد و گرم نیز جهت کاهش ورم و التهاب مؤثر است. تشخیص و درمان علت اصلی بروز درد توسط دندان‌پزشک باعث رفع کامل دندان ‌درد می‌شود.