تاج دندان یک روکش سفارشی ساز است (یک سازه تو خالی، شبیه به کلاه) که روی دندان طبیعی قرار می‌گیرد. این تاج تماماً روی قسمت بیرونی دندان را می‌پوشاند. تاج معمولاً جایگزین دندان از دست رفته می‌شود ولی می‌توان از آن برای اصلاح و همراستا کردن شکل دندان‌های جلو استفاده کرد.

امروزه، برای کسانی که به دنبال استفاده از تاج دندان هستند گزینه‌های زیادی وجود دارد. تاج‌های زیرکونیا از جنس زیرکونیوم است، این کریستال بسیار مقاوم است و عملاً غیر قابل تخریب. پروسلین‌هایی که به تاج دندان متصل می‌شوند از جنس سرامیکی است که به یک پایه فلزی جوش خورده است. به اختصار به این نوع تاج دندان، تاج دندان پی اف ام (PFM) یا وی ام کی (VMK) گفته می‌شود. وی ام کی به فرآیندی اشاره دارد که طی آن سرامیک به پایه فلزی جوش می‌خورد. پی اف ام از دندان در برابر پوسیدگی بیشتر محافظت می‌کند.

تاج از جنس زیرکونیا

---

زیرکونیا یک آلیاژ سفید رنگ است که به جای فلز خاکستری از آن استفاده می‌شود و زیرساخت بریج‌ها و دندان‌های مصنوعی پروسلین است.

از روکش‌های زیرکونیا برای اصلاح زیبایی دندان‌های زرد و بدرنگی که نمی‌توان با روش‌هایی همچون بلیچینگ درمان کرد، بدرنگی مادرزادی، شکاف بین دو دندان، دندان‌های چرخیده و شلوغی فک که نمی‌توان با ارتدونسی درمان کرد، برای اصلاح تغییر رنگ و شکستگی دندان و دندان‌های کرم خورده استفاده می‌کنند. روکش زیرکونیا به عنوان بریج یا روکش دندان‌های آسیا، دندان‌های پیشین و به عنوان درمانی برای خط لبخند نیز استفاده می‌شود.

جنس زیرکونیا از چیست؟

این روکش‌ها از جنس زیرکونیا دی اکسید هستند که اکسید فلز است. استحکام خارق‌العاده زیرکونیای یکپارچه به خاطر ساختار الماس گونه آن است. این ماده نیاز به فلز دیگری برای افزایش استحکام ندارد، نسبت به فرسایش مقاوم و غیرقابل شکستن است.

مزایا

از آنجایی که زیرکونیا استجکام خارق‌العاده‌ای دارد، چارچوب بریج و روکش از ریزکونیای یکپارچه ساخته می‌شود و هیچ نیازی به چارچوب فلزی برای حمایت از روکش نیست. حتی بعد از برش و کار روی روکش هیچ خطی اطراف لبه روکش قابل مشاهده نیست.

انواع تاج‌های زیرکونیا

دندانپزشکان محله نیاوران، اقدسیه، آجودانیه، شهید باهنر سه نوع روکش متفاوت از جنس زیرکونیا ارائه می‌دهند: زیرکونیا کامل کانتور، زیرکونیا شفاف کامل کانتور کامل و زیرکونیا با پروسلین.

زیرکونیا کامل کانتور

زیرکونیا کامل کانتور برای قدرت بی‌نظیرش معروف است و برای آن‌هایی مناسب است که قدرت گاز بالایی دارند و یا به دندان قروچه مبتلا هستند.

زیرکونیا شفاف کامل کانتور کامل

این نوع روکش‌ها بیشتر برای آن نواحی از دهان مناسب است که باید از لحاظ بصری زیبا باشند و نیروی گاز و فرسایش کمتری بر آن‌ها وارد می‌شود.

زیرکونیا با پروسلین

برای ساخت روکش‌های PFZ از یک روکش زیرکونیا کامل کانتور استفاده می‌شود. روی سطح روکش یک حفره مستطیلی شکل ایجاد می‌شود به گونه‌ای که استحکام زیرکونیا کاهش نیابد. سپس یک رویه از پروسلین شفاف روی روکش قرار داده شده و به آن جوش داده می‌شود. سپس برای روح بخشی به دندان رنگ روی آن به صورت رنگ طبیعی دندان درمی‌آید، که نتایجی باورنکردنی خواهد داشت! روکش‌های PFZ ترکیبی کامل از استحکام و زیبایی هستند.

دستورالعمل آماده سازی تاج زیرکونیا

آماده سازی روکش‌های زیرکونیا بسیار شبیه به آماده سازی روکش‌های پروسلین است. لبه‌های تیز و زاویه‌های تند آن باید سمباده شوند. حاشیه لثه‌ای دندان حداقل 0.6 میلی‌متر عمق خواهد داشت. عمق دیواره‌های محوری حداقل 1.0 میلی‌متر با کاهش اکلوزال آناتومیک 1.5 میلی‌متر است. اگر با این ابعاد روی لثه نشست خوبی نداشته باشد طبق دستورالعمل آماده سازی سایر دندان‌های تمام سرامیک پرداخته خواهد شد.

روکش‌های زیرکونیا چقدر دوام دارند؟

از طول عمر متوسط روکش‌های زیرکونیا در حال حاضر اطلاعاتی در دست نیست. زیرا این نوع از روکش‌ها در مقایسه با سایر روکش‌های دندان نسبتاً به تازگی وارد صنعت دندانسازی شده‌اند. بنابراین، مطالعه‌ای بر طول عمر آن‌ها انجام نشده است. تخمین زده می‌شود طول عمر این روکش‌ها تقریباً 20 سال است. البته، طول عمر واقعی آن‌ها به میزان زیادی به مراقبت‌ها و عادات دهان و دندان شخص بستگی دارد.

آیا روکش‌های زیرکونیا برای بدن خطری دارند؟

زیرکونیا از مدت‌ها قبل در بدن انسان مورد استفاده قرار گرفته است. استحکام و زیست سازگاری آن، زیرکونیا را تبدیل به گزینه‌ای ایمن برای استفاده در صنعت دندانسازی کرده است. بسیاری از بیماران در رابطه با استفاده از فلزات در دندانسازی و عوارض منفی آن نگرانند. ولی از آنجایی که زیرکونیا جزو فلزات غیرفعال و واکنش ناپذیر است، جای هیچگونه نگرانی نیست.

معایب مواد اولیه روکش زیرکونیا

زیرکونیا جزو فلزات تقریباً کدر است. این مسئله نقطه ضعفی در زیبایی استفاده از این فلز خواهد بود. با این که کدر بودن آن مانع از تغییر رنگ یا سیاه شدن آن می‌شود، ولی باز هم فاقد شفافیت لازم برای داشتن ظاهری طبیعی و زنده است. مهندسان نسخه‌ای شفاف از زیرکونیا را ساخته‌اند که  می‌توان رنگ آن را به فراخور رنگ دیگر دندان‌ها تنظیم کرد تا دیگر مشکلی از نظر زیبایی نداشته باشد. پس از پرداخت حرفه‌ای، این نسخه جدید ظاهری بسیار شبیه به دندان‌های طبیعی خواهد داشت، هرچند استحکام آن اندکی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

بزرگترین عیب روکش‌های زیرکونیا استحکام آن‌هاست - با اینکه این مورد بهترین خاصیت زیرکونیاست. دلیل آن نیز دشوار بودن فرآیند جدا کردن روکش از دندان پایه است.

روکش‌های PFM

---

روکش‌های پروسلین یا PFM از یک لایه آلیاژ فلزی در زیر و پروسلین در بالا ساخته می‌شوند. پروسلین یکی از محبوب‌ترین روکش‌ها، تاج‌ها و بریج‌هاست. در این دسته از روکش‌ها گزینه‌های بسیار زیادی وجود دارد که انتخاب آن به بودجه شخص و دلیل نصب روکش بستگی دارد.

انواع روکش‌های PFM

روکش‌های PFM با توجه به آلیاژ فلزی استفاده شده در آن‌ها دسته‌بندی می‌شوند. انواع روکش‌های PFM عبارتند از:

• روکش‌های تمام طلا: روکش‌های تمام طلا که با نام high noble نیز شناخته می‌شوند، از 60 درصد طلا، پالادیوم یا پلاتینیوم تشکیل شده‌اند. روکش‌های پروسلینی را نمی‌توان از طلای خالص ساخت؛ زیرا طلا بیش از اندازه نرم است. اگرچه این نوع روکش‌ها گرانقیمت‌ترین نوع روکش‌های PFM هستند ولی در عین حال از لحاظ دوام قابل اعتمادترین آن‌ها نیز به شمار می‌روند.
• روکش‌های طلا: روکش‌های طلا که با نام Noble نیز شناخته می‌شوند، حاوی درصد کمتری از فلزات گرانبهایی همچون طلا و پلاتینیوم هستند. معمولاً در این روکش‌ها از 40 درصد طلا یا پلاتینیوم استفاده شده است. قیمت این نوع روکش‌ها پایین‌تر است ولی در عین حال از استحکام بالایی برخوردار هستند.
• روکش‌های پایه: روکش‌های پایه یا Base از 20 الی 25 درصد فلزات گرانبها ساخته شده‌اند و مابقی آن فلزاتی همچون نیکل، کروم و دیگر فلزهاست. این نوع روکش‌ها قوی‌ترین آلیاژ فلزی هستند ولی به خاطر ترکیبات فلزی آن‌ها بعضی از افراد دچار التهاب لثه می‌شوند. با این حال التهاب تنها در ناحیه همان دندان باقی می‌ماند. به طور کلی، هیچ واکنش عمومی یا تأثیری روی سلامت شخص ندارند. در بعضی موارد، ممکن است شخص نسبت به آلیاژ استفاده شده واکنش آلرژیک داشته باشد.

مزایا

• زیبایی ظاهری: از آنجایی که روی سطح خارجی روکش‌های PFM از پروسلین استفاده شده است، این روکش‌ها ظاهر زیبایی دارند. رنگ پروسلین را می‌توان با رنگ دندان‌های اطراف هماهنگ کرد و همچنین پروسلین خصوصیات ظاهری دندان طبیعی را دارد.
• دوام: هم فلز و هم پروسلین به کار رفته در روکش‌های PFM بسیار مقاوم هستند و به راحتی فشار جوییدن و سال‌ها ساییدگی و فرسودگی را تحمل می‌کنند. بنابراین، روکش‌های PFM می‌توانند چندین سال برای شما کار کنند.
• هزینه پایین: روکش‌های PFM هزینه به مراتب پایینی دارند و در عین حال همان مزایای ظاهری روکش‌های تمام سرامیک را ارائه می‌دهند.

فرآیند

برای نصب روکش PFM، دندانپزشک ابتدا باید دندان شما را آماده کند. برای آن که شما احساس راحتی کنید، ناحیه مورد نظر را با استفاده از دارو بی‌حس می‌کنند. بعضی از دندانپزشکان از آرامبخش‌های دندانی نیز استفاده می‌کنند تا بیمار کاملاً احساس راحتی داشته باشد. برای آماده کردن دندان، دندانپزشک ابتدا بافت پوسیده را جدا می‌کند. بسته به میزان بافت تراشیده شده، دندانپزشک باید روی نواحی خاصی از دندان نیز کار کند. در حین انجام این کار دندانپزشکان محله فرمانیه، نیاوران، اقدسیه، آجودانیه و شهید باهنر دندان شما را نیز شکل می‌دهند تا بتواند به عنوان پایه‌ای برای روکش PFM ایفای نقش کند. شکل دهی دندان شامل تراشیدن مینای بعضی دندان‌ها و افزودن به پایه دندان‌های دیگر می‌شود.

پس از آماده شدن دندان، از فضای دهان قالب‌گیری شده و به آزمایشگاه ارسال خواهد شد. از آنجایی که شاید یک الی دو هفته تا زمان آماده شدن روکش‌های PFM طول بکشد، دندانپزشک یک روکش موقتی روی دندان شما خواهد گذاشت. روکش‌های موقتی از جنس استیل ضد زنگ ساخته شده‌اند و به خوبی روکش دائمی روی دندان نمی‌نشینند. وقتی روکش‌های دائمی آماده شد، روکش موقتی را برداشته و روکش PFM را به دندان شما می‌چسبانند.

معایب

• خط تیره: اگرچه سطح خارجی روکش‌های PFM از جنس پروسلین است، ولی باز هم هسته داخلی آن از جنس فلز است. این هسته فلزی را می‌توان در انتهای سطح رویی روکش نیز دید. معمولاً لثه‌ها روی آن را می‌پوشانند ولی اگر لثه‌ها عقب نشینی کنند یک خط تیره ظاهر می‌شود.
• واکنش آلرژیک: کسانی که به فلز حساسیت دارند ممکن است به روکش‌های PFM واکنش آلرژیک نشان دهند.
• نیاز به تراشیدن بخش زیادی از ساختار طبیعی دندان: برای قرار دادن روکش‌های PFM باید بخش زیادی از ساختار طبیعی دندان را تراشید تا بتوان روکش را روی دندان نشاند.

روکش زیرکونیا در مقابل روکش PFM: کدام بهتر است؟

---

از چه جنسی ساخته شده‌اند؟

روکش‌های زیرکونیا می‌توانند از جنس زیرکونیای خالص، زیرکونیای لایه لایه یا زیرکونیای شفاف کامل ساخته شده باشند. در مورد روکش‌های پروسلین سه نوع آلیاژ مختلف استفاده می‌شود: روکش تمام طلا، روکش طلا و روکش پایه. فلزهای روکش پایه از جنس فلزات غیرگرانبهاست (زیرا درصد فلزات گرانبها در آن‌ها کمتر از 25 درصد است).

قدرت

زیرکونیای خالص قوی‌ترین فلز در صنعت دندانسازی است و قدرت آن را با هیچ چیز دیگر نمی‌توان مقایسه کرد. در نتیجه این فلز برای کسانی که مبتلا به مشکلات دندان قروچه و ساییدگی دندان هستند مناسب است. قدرت این فلز باعث شده تا از آن برای روکش و بریج دندان‌های پشتی استفاده شود. زیرکونیای شفاف کامل - اگرچه استحکام کمتری نسبت به زیرکونیای خالص دارند - باز هم نسبت به روکش‌های PFM از قدرت بیشتری برخوردارند؛ در نتیجه می‌توان از آن‌ها در هر جایی از دهان استفاده کرد. روکش‌های PFM می‌توانند تا 30 سال برای کسانی که بهداشت دهان و دندان خوبی دارند کار کنند.

عوارض

زیرکونیا زیست سازگاری بالایی دارد و در نتیجه هرگز باعث واکنش آلرژیک در کسانی که به روکش‌های PFM آلرژی دارند نخواهد شد. به همین خاطر می‌توان از زیرکونیا به عنوان گزینه جایگزین PFM استفاده کرد.

همینطور برای کسانی که با روکش‌های PFM دچار التهاب بافت نرم می‌شوند، می‌توان از زیرکونیا استفاده کرد زیرا باعث بروز چنین واکنش‌هایی نخواهد شد.

راحتی

برخلاف روکش‌های سنتی، زیرکونیا افزایش یا کاهش دما را انتقال نمی‌دهد و در نتیجه دندان طبیعی را اذیت نخواهد کرد. این نوع روکش‌ها راحتی بیشتری نسبت به سایر روکش‌های دندان ارائه می‌دهند. روکش‌های پروسلین نیز در دهان احساس راحتی زیادی دارند. اکثر بیماران حتی حس نمی‌کنند که روکشی در دهان خود دارند.

نگهداری

در مورد روکش‌های PFM، نیاز به هیچ نگهداری خاصی نیست. تنها مسواک منظم و نخ دندان کافی است. ولی روکش‌های زیرکونیا در کاهش احتمال تجمع جرم و پلاک بسیار موثر هستند، زیرا سطح بسیار صاف آن هم جرم و هم پلاک را جمع نمی‌کند.