اغلب، دندان درد نشانه وجود یک مشکل جدی در دندان‌های شما است؛ البته، دندان درد همیشه به این معنی نیست که شما احتیاج به عصب‌کشی دارید.

عصب‌کشی به موقع می‌تواند از آبسه پیشگیری کند، باعث می‌شود که دیگر نیازی نباشد لبخندتان را مخفی کنید، و حتی ممکن است جانتان را نجات دهد. در این مقاله با جزئیات بیشتری در مورد درمان عصب‌کشی صحبت خواهیم کرد، ازجمله خواهیم گفت که در چه مواردی به انجام این درمان نیاز بوده و شیوه صحیح انجام مراقبت‌های بعد از درمان چگونه است. مقاله را تا پایان بخوانید تا دریابید که چگونه می‌توانید مطمئن شوید که علائم‌تان نشان دهنده نیاز شما به انجام عصب‌کشی هستند.

عصب‌کشی چیست؟

---

عصب‌کشی درمانی است که با هدف برداشتن بافت عفونی از پالپ دندان و کانال‌های ریشه و از بین بردن درد انجام می‌شود. ریشه‌های کانال دندان حاوی یک سری عروق خونی برای رساندن مواد مغذی به دندان، و یک سری عصب برای شناسایی عوامل تأثیرگذار مختلف، از جمله سرما، گرما و فشار هستند. بسیاری از بیماران اغلب می‌پرسند: «چه موقع به عصب‌کشی نیاز خواهم داشت، و آیا تنها به صرف داشتن دندان درد، برداشتن عصب ضروری است؟» تمامی این موارد ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. برداشتن یک عصب یکی از مراحل عصب‌کشی است که زمانی انجام آن ضروری می‌شود که دندان دچار پوسیدگی و پالپ عفونی شده باشد. در ادامه، این عمل را با جزئیات بیشتری توضیح خواهیم داد.

علت عفونت کانال ریشه دندان چیست؟

---

عفونت کانال ریشه می‌تواند به چندین علت رخ دهد، با این حال ریشه اصلی این مشکل همیشه نفوذ باکتری‌ها به درون پالپ است. علت عفونت کانال ریشه دندان با توجه به شیوه حمله باکتری‌ها با پالپ دندان تعیین می‌شود. علل اصلی چنین عفونتی عبارتند از:

• پوسیدگی و ایجاد حفره در دندان که به باکتری‌ها اجازه می‌دهد تا به پالپ نفوذ کرده و آن عفونی کنند.
• ترک خوردگی یا آسیب فیزیکی دندان، که راه را برای باکتری‌ها باز می‌کند.
• کشیدن، افتادن یا کنده شدن دندان که به باکتری‌ها اجازه می‌دهد به پالپ نفوذ کنند.
• انواع مختلف جابه‌جایی دندان به دلایلی مانند خروج نسبی دندان از ساکت، فرو رفتگی یا لقی جزئی آن.
• نکروز استریل ناشی از کانکاشن (کوفتگی) دندان (نشانه‌های آن عبارتند از تغییررنگ دندان یا کلسیفیکاسیون بالای کانال‌ها که با عکس رادیولوژی قابل شناسایی است).
• ناهنجاری ساختمان (آناتومی) دندان که به باکتری‌ها اجازه می‌دهد بافت پالپ را عفونی کنند.
• انجام مکرر درمان‌های دندانپزشکی روی یک دندان به خصوص.

علت اصلی عفونت کانال ریشه پوسیدگی‌هایی هستند که با تخریب دندان به باکتری‌ها اجازه می‌دهند تا به پالپ دسترسی یافته و آن را عفونی کنند.

عصب‌کشی چه موقع لازم است؟

---

یک دندانپزشک باتجربه به خوبی می‌تواند نیاز به انجام عصب‌کشی را تشخیص دهد؛ البته، بیماران هم می‌توانند با مشاهده برخی علائم به خصوص خود را برای احتمال نیاز به عصب‌کشی آماده کنند. در ادامه، علائم اصلی مشهودی که می‌توانند نشان دهنده لزوم عصب‌کشی باشند را مطرح می‌کنیم.

علائم قابل شناسایی برای بیماران

تنها دندانپزشکان دارای صلاحیت می‌توانند لزوم انجام عصب‌کشی را، با استفاده از شیوه‌های تخصصی، تشخیص بدهند. البته، بیماران هم می‌توانند با مشاهده علائم زیر نیاز به درمان عصب‌کشی در آینده را  انتظار داشته باشند.

• درد؛
• ورم؛
• حساسیت لثه به لمس؛ و،
• احساس ناخوشی عمومی.

با بروز یک یا چند مورد از این علائم، می‌توان احتمال داد که مشکلی وجود دارد. برای تعیین لزوم عصب‌کشی می‌بایست تک تک علائم با دقت آنالیز شوند.

درد

وجود درد شدید همیشه به این معنی نیست که بیمار به عصب‌کشی نیاز دارد. در بعضی موارد، دندانی که نیاز به این عمل دارد، ممکن است حتی درد نداشته باشد. با این حال، وجود درد می‌تواند نشانه‌ای از ضرورت انجام عصب‌کشی باشد. بیمار، با تعیین اینکه درد شدید و تیز است یا مبهم، می‌تواند بداند که هنگام مراجعه به پزشک می‌بایست انتظار چه درمانی را داشته باشد. انواع دردهایی که می‌توانند به شناسایی عفونت کانال ریشه کمک کنند عبارتند از:

• یک دندان درد ضربان‌دار؛
• دردی که با تغییر وضعیت قرارگیری بدن شدت آن هم تغییر می‌کند؛
• درد آنچنان شدیدی که باعث می‌شود بیمار نتواند شب‌ها بخوابد؛
• دندان دردی که بدون محرک بروز می‌کند (مداوم یا متناوب)؛
• دردی که با محرک‌های به خصوصی مثل ضربه زدن، فشار یا شوک دمایی (خوردن غذای گرم درست پس از یک غذای سرد، و بالعکس) شروع شود؛
• دندان دردی که با استفاده از مسکن‌ها هم به طور کامل از بین نمی‌رود؛ و،
• اینکه بیمار به راحتی تشخیص دهد که کدام دندان یا کدام ناحیه‌ درد دارد.

بنابراین، هر نوع دردی می‌تواند نشانه این باشد که یک کانال ریشه عفونی شده و به عصب‌کشی نیاز است. البته، وجود درد در کنار علائم دیگر می‌تواند نشانه وجود چنین مشکلی باشد.

ورم و حساسیت لثه به لمس

وجود ورم همیشه نشان دهنده نیاز به انجام جراحی عصب‌کشی نیست. با این حال، هنگامی که در کنار هرگونه دندان دردی بروز می‌کند، می‌توان نشان دهنده لزوم چنین درمانی باشد. ورم می‌تواند در اشکال و انواع مختلفی بروز کند. ورم، خواه در ظاهر مشخص نبوده و تنها با قدری حساسیت همراه باشد، و یا اینکه برآمدگی کاملاً مشخصی باشد که به راحتی قابل مشاهده و احساس باشد، اغلب نشانه این است که به جراحی کانال ریشه نیاز است. در بعضی موارد، ورم تا صورت یا گردن بیمار هم گسترش پیدا می‌کند.

ویژگی‌هایی که نشان می‌دهند یک ورم می‌تواند ناشی از عفونت کانال ریشه باشد عبارتند از:

• اینکه ورم لثه جلوی نوک ریشه قرار داشته باشد
• روی محل نوک ریشه یک دمل لثه وجود داشته باشد
• ورم مشخصی که می‌تواند هر اندازه‌ای داشته باشد: از ورمی که به سختی دیده می‌شود تا برآمدگی کاملاً مشخصی که به راحتی می‌توان آن را احساس کرد
• ورمی که می‌تواند روزها یا ماه‌ها ادامه داشته باشد
• وجود بوی بد دهان که ناشی از خروج چرک از کانال ریشه است
• اینکه دندان مورد نظر از دندان‌های کناری خود بلندتر احساس می‌شود.

ورم حتی اگر با درد همراه نباشد هم می‌تواند نشانه نیاز به عصب‌کشی باشد. به علاوه، خود ورم همیشه نشانه نیاز به چنین عملی نیست؛ البته، ورم همیشه علامتی است که نشان می‌دهد دندان به درمان پزشکی فوری نیاز دارد. در اکثر موراد، دندانپزشک برای رفع عونت و ورم آنتی‌بیوتیک خوراکی تجویز می‌کند.

احساس ناخوشی عمومی

وجود ورم یا برآمدگی‌های حساس به لمس، تب، و یک احساس ناراحتی عمومی همگی می‌توانند نشانه نیاز به جراحی اندودنتیک باشند، خصوصاً وقتی که این علائم با نشانه‌های دیگری همراه باشند. اگر احساس ناخوشی می‌کنید و هر یک از علائم فوق‌الذکر را دارید، بهتر است از تشخیص سرخود اجتناب کرده و حتماً به دندانپزشکتان مراجعه کنید. مشورت با یک دندانپزشک با تجربه باعث صرفه‌جویی در وقت گرانبهایتان شده و به شما اطمینان می‌دهد که بتوانید دندانتان را نجات دهید.

علائمی که فقط توسط دندانپزشک قابل تشخیص هستند

دندانپزشک بعد از شنیدن علائم و دغدغه‌هایتان با استفاده از روش‌های تخصصی تعیین می‌کنند که به درمان اندودنتیک نیاز دارید یا خیر. در این بخش تکنیک‌ها و شیوه‌های مورد استفاده دندانپزشکان برای تعیین نیاز به عصب‌کشی را توضیح خواهیم داد.

شیوه‌هایی که دندانپزشکان با استفاده از آن‌ها نتیجه می‌گیرند که به عصب‌کشی نیاز است یا خیر، عبارتند از:

• عکس رادیولوژی؛
• شناسایی دمل‌های لثه مداوم یا عود کننده؛
• شناسایی تیرگی رنگ دندان مشکل‌دار؛
• نمایان شدن عصب‌های دندان؛
• ضربه زدن به دندان؛
• تست‌های حرارتی و الکتریکی؛
• تست بی‌حسی انتخابی؛ و،
• بررسی حفره.

دندانپزشکان همیشه از تک تک تکنیک‌های فوق‌الذکر استفاده نمی‌کنند، و تجویز عصب‌کشی لزوماً مستلزم وجود دمل‌های لثه، تیره شدن دندان مشکل‌دار، یا تیر کشیدن ناشی از تست ضربه نیست. برای یک دندانپزشک حرفه‌ای، وجود چند مورد کافی است تا لزوم درمان اندودنتیک را تشخیص دهد. در اکثر موارد، حتی یکی از این نشانه‌ها (برای مثال عکس رادیولوژی) می‌تواند بهترین گزینه درمانی را برای دندانپزشک مشخص کند. البته، متخصصان اغلب برای اینکه بتوانند با اطمینان بهترین درمان را تعیین کنند، از چند تکنیک استفاده می‌کنند.

عکس رادیولوژی

بعد از خواندن این مقاله، خواهید دانست که چه چیزی شما را نیازمند عصب‌کشی می‌کند؛ البته، اگر دندان مشکل‌دار باعث درد یا ورم نشود، شما حتی متوجه نخواهید شد که نیاز فوری به درمان دندانپزشکی دارید. به همین دلیل است که معاینات منظم پرتوی ایکس (عکس‌های ادیولوژی) می‌تواند مشکلات دندان را به موقع شناسایی کرده و به شما اجازه دهد تا به شکل مؤثری دندانتان را درمان کنید. برای همین، دندانپزشکان از عکس‌های رادیولوژی برای شناسایی یک رادیولوسنسی (به معنی وجود یک نقطه تاریک بروی نوک ریشه دندان مشکل‌دار در عکس‌ رادیولوژی) و همچنین نشانه‌های تغییرات استخوانی ناشی از عفونت دندان استفاده می‌کنند.

البته، عکس‌های رادیولوژی همیشه نمی‌توانند به طور 100% تعیین کننده‌ی نیاز به عصب‌کشی باشند. آن‌ها می‌توانند موارد مشکوک مختلفی را نشان دهند، که در واقع، ممکن است حتی نشانه آسیب یا عارضه‌ای هم نباشند. از این ابزار در کنار سایر روش‌ها استفاده می‌شود تا تصویر کاملی از شرایط به دست آمده و براساس آن، نیاز به درمان اندودنتیک تشخیص داده شود.

دمل‌های لثه

دندانپزشکان همچنین به وجود دمل‌های لثه، که در اصطلاح پزشکی به آن‌ها مجرای فیستول گفته می‌شود، هم توجه می‌کنند. این دمل‌ها، در حقیقت، مجاری تخیله چرک هستند که که اجازه می‌دهند چرک، به جای نفوذ به بافت نرم اطراف دندان، از لثه خارج شود. در هنگام عفونت چرک به دنبال راهی برای خروج است: می‌تواند یا به بافت نرم نفوذ کرده و باعث ورم شود، یا مجرایی برای تخلیه از لثه ایجاد کند. حالا اگر مجرا مسدود شود، چرک باعث ایجاد ورم می‌شود. چنین مجراهایی معمولاً حساس به لمس بوده اما لزوماً نشانه نیاز به عصب‌کشی نیستند. در بعضی موارد، چنین ضایعه‌ای می‌تواند ناشی از بیماری لثه باشد.

تغییر رنگ

تغییر رنگ دندان به این معنی است که در درون فضای عصب تغییراتی رخ داده است. در بسیاری از موارد، این حالت نشان دهنده نیاز به عصب‌کشی است. تغییر رنگ اغلب ناشی از نوعی آسیب دندان بوده و در بعضی موارد پدیدار شدن آن تا 10 سال طول می‌کشد.

به علاوه، ممکن است تغییر رنگ با دندان درد یا ورم همراه نباشد. البته، تیره شدن دندان همیشه نشانه نیاز به درمان اندودنتیک نیست. معمولاً، برای تعیین نیاز به درمان، این علامت در کنار سایر علائم مد نظر قرار می‌گیرد.

نمایان شدن عصب

از آنجا که تعیین میزان نزدیکی یک عصب به سطح دندان دشوار است، تماس دندانپزشک با بافت پالپ در حین درمان می‌تواند باعث نمایان شدن عصب شود. در چنین مواردی، عصب‌کشی توصیه می‌شود، چرا که نمایان شدن عصب می‌تواند در آینده باعث تخریب تدریجی بافت شود.

روش‌های آزمایش

نتایج رادیولوژی، مجراهای فیستول، تغییر رنگ دندان و نمایان شدن عصب نشانه‌های اصلی نیاز به عصب‌کشی هستند. البته، دندانپزشکان ممکن از یک سری روش‌های تست هم برای تعیین نیاز به درمان مربوطه استفاده کنند.

روش‌های تست برای تعیین نیاز به عصب‌کشی عبارتند از:

• ضربه زدن به دندان مشکل‌دار؛
• تست‌های حرارتی یا الکتریکی؛
• بی‌حسی انتخابی؛
• تست حفره؛ و،
• عکس‌های رادیولوژی اضافی از زوایای مختلف.

دندانپزشک می‌تواند با ضربه زدن به دندان مشکل‌دار تعیین کند که آیا وارد آمدن فشار کافی به دندان باعث درد می‌شود یا خیر. احساس درد می‌تواند نشانه نیاز به عصب‌کشی باشد. به همین ترتیب، متخصص می‌تواند از تست‌های حرارتی یا الکتریکی هم استفاده کند. از بی‌حسی انتخابی برای شناسایی منبع درد در مواردی استفاده می‌شود که بیمار نمی‌تواند به وضوح نشان دهد که کدام دندان باعث درد شده است. هنگامی که اولین عکس نتواند هیچگونه اطلاعاتی را تأیید کند، می‌توان با استفاده از عکس‌های رادیولوژی اضافی وجود هرگونه رادیولوسنسی را نشان داد. در مواردی که دندانپزشک اطمینان نداشته باشد که دندان مورد نظر منبع مشکل است، یا اینکه در مورد مرگ عصب تردید داشته باشد، از تست حفره استفاده می‌کند. در این تست، متخصص با دریل درون دندان یک حفره ایجاد می‌کند تا ببیند که آیا بافت عصب سالم است یا خیر.

مزایا و معایب عصب‌کشی

---

با توجه به اینکه روش مؤثر دیگری برای از بین بردن عفونت‌های ریشه دندان وجود ندارد، بی‌شک جراحی اندودنتیک در مقایسه با کشیدن دندان یا درمان نکردن آن، دارای یک سری مزایا است. البته، این نوع درمان معایب اجتناب ناپذیری هم دارد. خطرات و ناراحتی‌های ناشی از عصب‌کشی در واقع هزینه حفظ دندان شما هستند. در ادامه مزایا و معایب این جراحی اندودنتیک را با هم مرور می‌کنیم.

مزایا

• بعد از درمان، بیمار دیگر دردی احساس نکرده و برای از بین بردن درد ناشی از مشکل دندان نیازی به مصرف مسکن‌ها نخواهد داشت.
• از آنجا که به عنوان بخشی از عصب‌کشی قسمت‌های حاوی باکتری تراشیده می‌شوند، از هرگونه گسترش عفونت جلوگیری می‌شود.
• این نوع درمان به جلوگیری از تشکیل آبسه در اطراف نوک ریشه دندان مشکل‌دار جلوگیری می‌کند.
• عصب‌کشی هیچگونه تأثیر منفی بر حس یا نیروی بایت ندارد. دندان درگیر تنها چند روز برای بهبودی نیاز دارد.
• چنین درمانی به شما امکان می‌دهد تا دندان طبیعی و همچنین قابلیت‌های طبیعی جویدن خود را حفظ کنید.
• عصب‌کشی به شما امکان می‌دهد تا دندان‌های مجاور را از لک زدن محافظت کنید.
• حفظ دندانتان باعث می‌شود تا از هزینه‌های سنگین تاج‌های مصنوعی دندان و ایمپلنت‌ها و یا خجالت کشیدن به خاطر نداشتن یک یا چند دندان در امان باشید.

معایب

• بعد از عصب‌کشی، ممکن است بیمار چند روز اول احساس ناراحتی داشته یا درد کمی را تجربه کند. برای مقابله با این مشکل می‌توان از داروهای مسکن استفاده کرد.
• عصب‌کشی می‌تواند منجر به تغییر رنگ دندان درمان شده شود.
• درست بعد از درمان، دندان ضعیف است، برای همین تا زمانی که دندان به طور کامل توسط دندانپزشک بازیابی نشده، باید از انجام کارهایی مثل جویدن با دندان تحت درمان خودداری کرد.
• متأسفانه، بعد از عفونت و درمان متعاقب آن، دندان درمان شده دیگر استحکام و مقاومت اولیه خود را ندارد.
• تمیز کردن 100% کانال ریشه دندان امکان‌پذیر نیست.
• اگر بازیابی نهایی به موقع انجام نشود، ممکن است عفونت دوباره بروز کند.
• استفاده از مواد ارزان قیمت بی‌کیفت می‌تواند منجر به نیاز مجدد به درمان در آینده نزدیک شود.
• وجود یک کانال اضافی یا مخفی شما را مجبور به تکرار درمان خواهد کرد.

بیماران می‌بایست با آگاهی از پیامدهای منفی احتمالی درمان، به دندانپزشک باتجربه‌ای مراجعه کند که بتواند دندان درمان شده را به منظور جلوگیری از ترک خوردن در آینده به شکلی حرفه‌ای استحکام بخشیده و کانال را تا حد امکان تمیز کند. انتخاب دندانپزشکی که بتواند تمامی اعمال و درمان‌های لازم را به موقع و با مواد قابل اطمینان و همچنین با سطح عمیقی از تخصص انجام دهد، برای اطمینان از دریافت یک درمان باکیفیت ضروری است.