انواع آبسه دندان؛ علائم و درمان آن
به انباشته شدن چرک داخل دندان یا لثه آبسه دندان گفته می‌شود. آبسه معمولاً از عفونت باکتریایی نشأت می‌گیرد و غالباً در پالپ (مغز) نرم دندان ایجاد می‌شود. باکتری‌های موجود در جرم و پلاک دندان که محصول فرعی واکنش مواد غذایی، آب دهان و باکتری‌های موجود در دهان است به دندان‌ها می‌چسبد و به آنها و لثه آسیب می‌زند. چنانچه پلاک با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم از روی دندان زدوده نشود، باکتری‌ها داخل بافت نرم دندان یا لثه‌ها منتشر می‌شود و در نهایت آبسه ایجاد می‌شود.
انواع آبسه دندان
سه نوع آبسه دندان وجود دارد:
- آبسه لثه: این آبسه فقط در بافت لثه وجود دارد و به دندان یا رباط پریودنتال آسیب نمی‌زند.
- آبسه پریودنتال: این آبسه در بافت استخوانی اطراف دندان ایجاد می‌شود.
- آبسه پری اپیکال: این آبسه از پالپ نرم دندان شروع می‌شود.
علائم آبسه دندان
نشانه‌ها و علائم آبسه دندان به شرح زیر است:
- درد ناحیه عفونی هنگام جویدن
- حساس بودن ناحیه عفونی به لمس
- حساسیت به سرما یا گرما
- بد مزه بودن دهان
- تب
- احساس کسالت عمومی
- تریسموس: دشواری در باز کردن دهان
- دیسفاژی: دشواری در بلع
- بی‌خوابی
درد، علامت اصلی آبسه دندان است. درد از نوع ضربان‌دار و غالباً شدید است. این درد معمولاً ناگهان شروع می‌شود و به تدریج ظرف چند ساعت یا چند روز شدیدتر می‌شود. درد در بعضی موارد تا گوش، استخوان فک و گردن منتشر می‌شود.
علل آبسه کردن دندان
آبسه کردن دندان در اکثر موارد پی‌آمد عفونت کردن دندان است. باکتری‌ها، غالباً باکتری‌های موجود در پلاک دندان، وارد دندان می‌شوند و آن را عفونی می‌کنند.
آبسه پری اپیکال
باکتری‌ها از راه سوراخ‌های بسیار ریز ایجاد شده در اثر پوسیدگی دندان وارد مینای دندان (لایه سخت بیرونی دندان) می‌شوند. پوسیدگی در نهایت لایه نرم‌تر بیرونی بافت زیر مینا، یعنی عاج، را از بین می‌برد. چنانچه جلو پوسیدگی گرفته نشود، حفره ایجاد شده تا پالپ (مغز) نرم دندان نفوذ می‌کند و پالپ عفونی و ملتهب می‌شود.
باکتری‌ها به موازات پیشرفت التهاب پالپ به استخوان اطراف دندان، موسوم به استخوان لثوی، راه می‌یابند و آبسه پری اپیکال ایجاد می‌شود.
آبسه پریودنتال
چنانچه باکتری‌های موجود در پلاک لثه‌ها را عفونی کند، لثه‌ها ملتهب می‌شود و رباط پریودنتال، یعنی بافت پیرامون ریشه دندان، از پایه دندان جدا می‌شود.
با جدا شدن رباط پریودنتال از ریشه پاکت پریودنتال ایجاد می‌شود که به راحتی کثیف می‌شود و تمیز کردن آن بسیار دشوار است. آبسه پریودنتال در اثر جمع شدن باکتری‌ها در پاکت پریودنتال ایجاد می‌شود.
تشکیل آبسه پریودنتال گاهی پی‌آمد اشتباه‌های سهوی در عمل‌های دندانپزشکی است که منجر به ایجاد پاکت پریودنتال می‌شود. به علاوه مصرف آنتی بیوتیک باعث می‌شود تا علائم آبسه مخفی بماند، درمان لازم انجام نشود و آبسه پریودنتال شکل بگیرد. آسیب دیدگی لثه نیز شکل‌گیری این نوع آبسه را به دنبال دارد، که گاهی حتی با التهاب لثه همراه نیست.
درمان آبسه دندان
آبسه با عمل‌های معمول دندانپزشکی و گاهی جراحی درمان می‌شود.
برش
شکافی روی آبسه ایجاد می‌شود تا چرک محتوی باکتری خارج شود. برش تحت بی‌حسی موضعی ایجاد می‌شود.
عصب کشی
عمل عصب کشی به منظور برداشتن آبسه انجام می‌شود. دندانپزشک با دریل حفره‌ای را در دندان مرده ایجاد می‌کند تا بتواند چرک را تخلیه کند. بافت آسیب دیده به طور کامل از پالپ خارج و ریشه با مواد مخصوص پر می‌شود تا از عفونت مجدد دندان جلوگیری شود.
جرم گیری پاکت پریودنتال
آبسه تخلیه و پاکت پریودنتال جرمگیری می‌شود. سطوح ریشه دندان کاملاً جرمگیری و زیر خط لثه به خوبی تمیز می‌شود. به این ترتیب دندان التیام می‌یابد و از عفونت کردن مجدد جلوگیری می‌شود.
جراحی آبسه دندان
درمان بعضی از آبسه‌ها نیاز به جراحی دارد. بیماران دچار آبسه پری اپیکال و عفونت مکرر باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند تا بافت آسیب دیده خارج شود. این عمل توسط جراح دهان و دندان انجام می‌شود. شکل‌دهی بافت لثه و برداشتن پاکت پریودنتال بیماران دچار آبسه پریودنتال و عفونت مکرر نیز طی عمل جراحی و به دست جراح دهان و دندان انجام می‌شود.
کشیدن دندان
چنانچه دندان حتی پس از جراحی باز هم آبسه کند، دندان کشیده می‌شود.
تسکین درد عفونت دندان
درد ناشی از عفونت دندان را می‌توان در زمان انتظار برای انجام درمان با مصرف مسکن‌های غیرتجویزی مانند آسپرین، ایبوپروفن یا تایلنول (پاراستامول) آرام کرد. پیش از مصرف هر گونه دارو حتماً اطلاعات دارویی آن را مطالعه کنید. به خاطر داشته باشید که مسکن فقط درد را تسکین می‌دهد و نمی‌تواند جایگزین درمان اصلی و مراجعه به دندانپزشک شود.
آنتی بیوتیک
آنتی بیوتیک برای پیشگیری از انتشار عفونت تجویز می‌شود و می‌توان آن را در کنار مسکن مصرف کرد. آموکسی سیلین یا مترونیدازول آنتی بیوتیک‌هایی هستند که عموماً مورد استفاده قرار می‌گیرند. باز هم تاکید می‌کنیم که مصرف آنتی بیوتیک را جایگزین مراجعه به دندانپزشکی نبینید و درمان را به تاخیر نیندازید.
عوارض آبسه دندان
آبسه دندان عموماً هنگامی با عوارض همراه است که به موقع درمان نشود. بااین حال در موارد نادر عفونت دندان حتی پس از درمان مناسب با عوارضی همراه است. عوارض احتمالی آبسه دندان به شرح زیر است:
- کیست دندان: چنانچه آبسه درمان نشود، حفره مملو از مایعی در انتهای ریشه دندان ایجاد می‌شود که کیست نام دارد. احتمال عفونی شدن کیست بسیار بالا است. بیمار در صورت ایجاد کیست باید آنتی بیوتیک مصرف کند و در صورت لزوم جراحی شود.
- استئومیلیت: باکتری‌های موجود در آبسه وارد جریان خون می‌شوند و استخوان را عفونی می‌کنند. دمای بدن بیمار بالا می‌رود، تب می‌کند، دچار حالت تهوع و همچنین درد شدید در استخوان درگیر می‌شود. استخوان آسیب دیده معمولاً نزدیک محل آبسه است، البته با توجه به پخش شدن عفونت در جریان خون احتمال آسیب دیدن هر استخوانی وجود دارد. تجویز آنتی بیوتیک خوراکی یا تزریقی بخشی از فرایند درمان است.
- ترومبوز سینوس کاورنو: پخش شدن باکتری‌ها باعث لخته شدن خون در سینوس کاورنو، ورید بزرگ واقع در پایه مغز می‌شود. ترومبوز سینوس کاورنو با آنتی بیوتیک و گاهی انجام جراحی به منظور تخلیه سینوس درمان می‌شود. این عارضه که خوشبختانه نادر است، می‌تواند کشنده باشد.
- آنژین لودویگ: کف دهان در صورت منتشر شدن آبسه دندان عفونی می‌شود که با ورم و درد شدید زیر زبان و گردن همراه است. در موارد وخیم حتی تنفس دشوار می‌شود. آنژین لودویگ می‌تواند کشنده باشد. بیماران با آنتی بیوتیک درمان می‌شوند. عمل تراکئوستومی (باز کردن مجرای هوا) در موارد شدید و مشکل بودن تنفس انجام می‌شود.
- سینوزیت ماگزیلاری: باکتری‌های در فضاهای کوچک پشت استخوان گونه، موسوم به سینوس‌های ماگزیلاری پخش می‌شوند. این عارضه جدی نیست، اما دردناک است، بیمار را دچار تب می‌کند و گونه‌ها حساس و ملتهب می‌شود. این عارضه گاهی به خودی خود درمان می‌شود. پزشک با توجه به شدت آن آنتی بیوتیک تجویز می‌کند.