پر کردن دندان
برای درمان پوسیدگی دندان، دندان‌پزشک قسمت دچار پوسیدگی را از روی دندان برداشته و سپس ناحیه خالی شده را با مواد مخصوص پر می‌کند. علاوه بر این، امروزه از پر کردن دندان برای ترمیم ترک‌خوردگی یا شکستگی دندان‌ها و نیز ترمیم بخش‌های ساییده شده آن‌ها، استفاده می‌شود (برای مثال در مواردی مثل جویدن ناخن با دندان یا دندان‌قروچه).
مراحل پر کردن دندان‌ها
در ابتدا، دندان‌پزشک از مواد مخصوص برای بی‌حسی موضعی نواحی اطراف دندان آسیب‌دیده استفاده می‌کند. در مرحله بعد از مته مخصوص دندانپزشکی، دستگاه سایش با هوای فشرده یا لیزر برای برداشتن نواحی دچار پوسیدگی استفاده می‌شود. انتخاب هر یک از این روش‌ها به نظر دندان‌پزشک، تخصص وی، و برخورداری از تجهیزات خاص دندانپزشکی و نیز محل و میزان پوسیدگی بستگی دارد.
دندان‌پزشک در ادامه ناحیه تحت درمان را بررسی می‌کند تا از خارج شدن تمام پوسیدگی از محل مطمئن گردد. هنگامی که پوسیدگی به‌طور کامل خارج شد، دندان‌پزشک فضای دندان را برای پر کردن تمیز می‌کند. به این ترتیب هرگونه باکتری یا ذرات ریز باقیمانده از محل خارج می‌شود. در صورتی که پوسیدگی نزدیک ریشه دندان باشد، دندان‌پزشک احتمالاً ابتدا مقداری ماده گلاس آینومر، رزین کامپوزیت، یا سایر مواد مانند آن را برای حفاظت از ریشه در محل قرار می‌دهد. معمولاً، پس از اینکه پر کردن دندان کامل شد، دندان‌پزشک سطح پرکردگی را صاف کرده و با سایر دندان‌ها هماهنگ می‌کند.
در مواردی که بیمار به دنبال پرکردگی با رنگ طبیعی دندان باشد، لازم است چند مرحله درمان اضافی بر روی وی انجام شود. به این ترتیب پس از خارج کردن پوسیدگی و تمیز کردن ناحیه تحت درمان، مواد لازم شبیه رنگ دندان به صورت چند لایه در محل پوسیدگی قرار داده می‌شود. در ادامه از یک نور مخصوص برای هر لایه از این مواد استفاده می‌گردد تا به این ترتیب مواد در محل سفت شوند. هنگامی که این فرآیند بر روی لایه‌های مختلف انجام شد، دندان‌پزشک مواد کامپوزیت را به شکل دلخواه تنظیم کرده، زائده‌های این مواد را برداشته و سطح این مواد را صیقل می‌زند.
انواع مختلف مواد قابل استفاده برای پر کردن دندان
پر کردن دندان با روکش طلا
مزایای اصلی استفاده از این روش به شرح زیر می‌باشد:
دوام و ماندگاری: هنگام استفاده از پرکردگی طلا، دوام و ماندگاری نتایج حداقل 10 تا 15 سال یا حتی بیشتر است و پرکردگی دچار فرسایش نمی‌شود.
قدرت: طلا دارای قدرت مناسب برای تحمل فشار ناشی از جویدن غذا است.
زیبایی: بعضی بیماران اعتقاد دارند پرکردگی طلا زیباتر از پرکردگی آمالگام است.
معایب اصلی استفاده از این روش به شرح زیر می‌باشد:
هزینه: استفاده از این ماده برای پر کردن دندان گران‌تر از سایر مواد می‌باشد. به این ترتیب پرکردگی طلا در حدود 10 برابر پرکردگی آمالگام هزینه خواهد داشت.
جلسات ملاقات بیشتر در مطب دندان‌پزشک: کامل کردن درمان در این حالت حداقل به دو جلسه ملاقات با دندان‌پزشک نیاز دارد.
شوک گالوانیک: پرکردگی طلا در صورتی که در کنار پرکردگی آمالگام قرار گیرد، می‌تواند باعث ایجاد درد شدید (شوک گالوانیک یا الکتریکی) برای بیمار شود. به این ترتیب اتصال برقرار شده بین فلزات و بزاق دهان می‌تواند جریان الکتریکی ایجاد نماید. به هر حال توجه داشته باشید این وضعیت در موارد نادر در افراد مشاهده می‌شود.
زیبایی: اکثر افراد تمایلی به استفاده از مواد پرکردگی به رنگ فلز ندارند و ترجیح می‌دهند به این منظور از موادی استفاده کنند که هماهنگی بیشتری با رنگ طبیعی دندان‌ها داشته باشند.
پرکردگی نقره (آمالگام)
مزایای استفاده از این مواد به شرح زیر می‌باشد:
دوام و ماندگاری: هنگام استفاده از پرکردگی نقره دوام و ماندگاری نتایج حداقل 10 تا 15 سال یا حتی بیشتر است و پرکردگی دچار فرسایش نمی‌شود.
قدرت: این ماده به خوبی می‌تواند در برابر فشار حاصل از جویدن غذا مقاومت کند.
هزینه: استفاده از این ماده ارزان‌تر از پرکردگی کامپوزیت می‌باشد.
معایب استفاده از این مواد به شرح زیر می‌باشد:
ظاهر غیر زیبا: پرکردگی نقره از نظر رنگ شباهتی به دندان‌های طبیعی ندارد.
تخریب بخش بیشتری از ساختار دندان: معمولاً برای ایجاد فضای مناسب برای نگه‌داشتن پرکردگی آمالگام در محل، لازم است بخش‌های سالم بیشتری از بافت دندان برداشته شوند.
تغییر رنگ: پرکردگی آمالگام ممکن است رنگ مایل به خاکستری نسبت به ساختار دندان اطراف خود پیدا کند.
ترک‌خوردگی و شکستگی: هر چند همه دندان‌ها ممکن است به خاطر مصرف مواد غذایی گرم و سرد تحت انقباض و انبساط قرار گرفته و دچار ترک‌خوردگی یا شکستگی شوند، پرکردگی آمالگام در مقایسه با سایر مواد به مقدار بیشتر دچار انقباض و انبساط می‌شود و به همین خاطر احتمال ایجاد ترک‌خوردگی یا شکستگی در آن بیشتر است.
واکنش آلرژیک: درصد پایینی از افراد (در حدود 1 درصد) به جیوه موجود در پرکردگی آمالگام واکنش آلرژیک نشان می‌دهند.
کامپوزیت‌های به رنگ دندان
مزایای استفاده از این مواد به شرح زیر می‌باشد:
زیبایی: رنگ و ظاهر پرکردگی کامپوزیت می‌تواند به رنگ دندان‌های فعلی بیمار بسیار نزدیک باشد. به این ترتیب از این مواد به‌طور خاص برای پر کردن دندان‌های جلوی دهان یا بخش‌های خاص دندان‌ها که برای سایرین قابل مشاهده است، استفاده می‌شود.
متصل شدن به ساختار دندان: پرکردگی کامپوزیت از نظر شیمیایی به ساختار دندان متصل شده و به این ترتیب حمایت بیشتری برای دندان ایجاد می‌کند.
کاربرد چند منظوره: علاوه بر استفاده از این مواد برای پر کردن پوسیدگی، از کامپوزیت‌ها می‌توان برای ترمیم تراشیده شدن، شکستن، یا فرسایش دندان نیز استفاده کرد.
نیاز به فضای ناچیز در دندان: گاهی اوقات برای پر کردن دندان با کامپوزیت در مقایسه با استفاده از پرکردگی آمالگام، فضای کمتری مورد نیاز است و به این ترتیب بخش کوچک‌تری از دندان برای ایجاد فضای مناسب برای پرکردگی برداشته می‌شود.
معایب استفاده از این مواد به شرح زیر می‌باشد:
افزایش طول مدت درمان: به خاطر فرآیند چند مرحله‌ای درمان با مواد کامپوزیت، پر کردن دندان با این مواد به حدود 20 دقیقه زمان بیشتر در مقایسه با پرکردگی آمالگام نیاز خواهد داشت.
جلسات بیشتر درمانی: در صورتی که از مواد کامپوزیت برای اینله و اونله استفاده شود، ممکن است برای درمان به بیش از یک جلسه ملاقات با دندان‌پزشک نیاز باشد.
هزینه: هزینه درمان با مواد کامپوزیت در حدود دو برابر پرکردگی آمالگام است.
پرکردگی غیر مستقیم (indirect filling) چیست؟
پرکردگی غیر مستقیم شبیه به پرکردگی کامپوزیت یا پرکردگی به رنگ دندان است، با این تفاوت که در این حالت پرکردگی در لابراتوار دندانپزشکی ساخته می‌شود و قبل از قرار دادن آن در محل لازم است دو بار با دندان‌پزشک ملاقات شود. این نوع پرکردگی زمانی برای بیمار استفاده می‌شود که ساختار کافی از دندان برای نگه داشتن پرکردگی در محل باقی نمانده باشد، اما آسیب‌دیدگی دندان به حدی نباشد که استفاده از روکش برای ترمیم آن اجتناب ناپذیر شود.
به منظور درمان با این روش، در طول اولین جلسه ملاقات با دندان‌پزشک، پوسیدگی یا پرکردگی قدیمی از دهان خارج می‌شود. در ادامه یک قالب از دندان ترمیم شده و دندان‌های اطراف آن تهیه می‌شود. این قالب به لابراتوار دندانپزشکی ارسال می‌شود تا بر اساس آن پرکردگی غیر مستقیم برای دندان تهیه شود. به این ترتیب تا زمان آماده شدن پرکردگی، از یک پوشش موقت بر روی دندان برای حفاظت از آن استفاده می‌شود. در طول جلسه دوم ملاقات با دندان‌پزشک، پوشش موقت روی دندان برداشته شده و دندان‌پزشک مناسب بودن پرکردگی غیر مستقیم ساخته شده توسط لابراتوار را برای شرایط دندان بررسی می‌کند. در صورتی که شرایط این پرکردگی از نظر دندان‌پزشک مناسب و قابل قبول باشد، پرکردگی غیر مستقیم با چسب مخصوص بر روی دندان چسبانده می‌شود.
امروزه دو نوع اصلی پرکردگی غیر مستقیم وجود دارد که در اصطلاح به آن‌ها اینله و اونله گفته می‌شود.
- اینله شبیه به پرکردگی عادی است اما تمام سطح آن در داخل برآمدگی دندان و بر روی سطح خارجی آن که برای جویدن استفاده می‌شود، قرار می‌گیرد.
- اونله از نظر ساختاری وسیع‌تر از اینله است و یک یا چند عاج دندان را پوشش می‌دهد. گاهی اوقات به اونله روکش تکه‌ای یا پارتیال (partial crown) نیز گفته می‌شود.
اینله و اونله بسیار بادوام هستند و ماندگاری آن‌ها بیشتر از پرکردگی‌های معمول می‌باشد. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت این نوع خاص از پرکردگی تا 30 سال ماندگاری و دوام داشته باشد. امروزه امکان ساختن اینله و اونله از کامپوزیت‌های به رنگ دندان، پرسلاین، یا طلا وجود دارد. توجه داشته باشید اینله و اونله می‌توانند ساختار دندان را تضعیف کنند، اما این تضعیف بسیار کمتر از مقداری است که در موارد پرکردگی سنتی مشاهده می‌شود.
یک نوع دیگر از اینله و اونله در اصطلاح اینله و اونله مستقیم نام دارد. فرآیند درمان در این حالت مشابه حالت غیر مستقیم است، اما در این شرایط امکان ساخت اینله و اونله در مطب دندان‌پزشک و تکمیل درمان در طول فقط یک جلسه وجود دارد. نوع اینله و اونله استفاده شده برای بیمار به مقدار ساختار سالم باقیمانده از دندان و ملاحظات بیمار در ارتباط با شرایط زیبایی دندان بستگی دارد.
پرکردگی موقت چیست و چرا نیاز به استفاده از آن وجود دارد؟
پرکردگی موقت در موارد زیر برای بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرد:
برای پرکردگی‌هایی که به بیش از یک جلسه درمان نیاز دارند. برای مثال قبل از کار گذاشتن پرکردگی طلا یا برای برخی روش‌های خاص پر کردن دندان (مثل پرکردگی غیر مستقیم)، از پرکردگی موقت بر روی دندان‌ها استفاده می‌شود.
پس از عصب‌کشی دندان
برای ایجاد امکان ترمیم عصب در صورتی که ناحیه پالپ دندان دچار التهاب شده باشد.
در صورت نیاز به استفاده از خدمات دندانپزشکی اورژانسی (برای مثال به منظور کاهش درد دندان)
پرکردگی موقت همان‌طور که از نام آن مشخص است، دوام و ماندگاری طولانی ندارد. این نوع پرکردگی معمولاً در طول مدت یک ماه تکه شده، می‌افتد یا از بین می‌رود. به همین خاطر لازم است با دندان‌پزشک به منظور جایگزین کردن پرکردگی موقت با پرکردگی دائم ملاقات شود. در صورت بی‌توجهی به این مسئله، دندان فرد ممکن است دچار التهاب شده یا دچار سایر مشکلات احتمالی شود.
چگونه باید از دندان‌های دارای پرکردگی مراقبت کرد؟
به این منظور، لازم است فرد به خوبی از سلامت دهان خود مراقبت کند. انجام این کار از طریق ملاقات منظم با دندان‌پزشک برای تمیز کردن دندان‌ها، مسواک زدن با خمیردندان حاوی فلوراید، نخ دندان کشیدن، و استفاده از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید برای حداقل یک بار در روز، امکان‌پذیر است. در صورتی که دندان‌پزشک مشکوک به ایجاد آسیب در پرکردگی یا سست شدن آن در محل باشد (هنگامی که اطراف پرکردگی به صورت محکم بر روی دندان قرار نداشته و به همین خاطر مواد غذایی و بزاق دهان به ناحیه بین پرکردگی و دندان وارد شده و باعث ایجاد پوسیدگی شود)، احتمالاً از عکس رادیولوژی برای بررسی شرایط دندان استفاده می‌شود. در صورتی که دندان شما به شدت حساس شده، درد در دندان احساس می‌شود، یا اگر شما متوجه شدید پرکردگی دندان دچار آسیب شده، یا یک تکه از پرکردگی جدا شده است، با دندان‌پزشک خود برای جلسه ملاقات و اقدامات درمانی لازم تماس بگیرید.