عوارض دندانپزشکی مکیدن انگشت دست و پا در کودکان
مکیدن نخستین غریزه کودک است و مکیدن انگشت شست و انگشتان دست و پا یکی از عادت‌های سالم و طبیعی کودکان است که مرتبط با نیاز به غذا و غریزه اکتشاف و کاوش است. شدت علاقه به این عادت کودکانه متغیر است، برخی نوزادان چندان علاقه‌ای به مکیدن انگشت شست نشان نمی‌دهند، حال آن که عده‌ای دیگر دائم دست به دهان‌اند.
زمان توقف عادت مکیدن انگشت شست
مکیدن انگشت شست معمولاً هنگامی که نوزاد شروع به خوردن غذاهای جامد می‌کند، یعنی حدود 6 ماهگی متوقف می‌شود؛ در کل نیاز به مکیدن نزدیک به سن یک سالگی کاهش می‌یابد یا از بین می‌رود. مکیدن انگشت دست و پا یا استفاده از پستانک معمولاً مشکلی را در این سن برای دهان و دندان ایجاد نمی‌کند. بیش از 90 % نوزادان انگشت‌های خود را می‌مکند، بدون این که اثر ناخوشایندی بروز یابد و در نهایت این عادت را در بازه سنی 2 تا 4 سالگی ترک می‌کنند.
بااین حال مکیدن انگشت با پای نهادن به 2 سالگی مشکل‌ساز می‌شود و حدود 30% از کودکان مهد کودکی این عادت مضر را ادامه می‌دهند. مکیدن انگشت در این مرحله از روی عادت نیست و کودک در واکنش به بی‌حوصلگی، خستگی، استرس یا نگرانی انگشت را می‌مکد.
بهترین زمان ترک این عادت قبل از رویش دندان‌های دائمی است. اما اگر کودک مکیدن انگشت را پس از درآمدن دندان‌های دائمی ادامه دهد، احتمال این که شست یا دیگر انگشتان به دندان‌ها فشار بیاورد و باعث نامرتب شدن آنها بشود، بسیار زیاد است. اصلاح این به‌هم‌ریختگی نیازمند درمان‌هایی مانند ارتودنسی است.
عوامل مشکل‌ساز ناشی از مکیدن انگشت
مکیدن انگشت در درازمدت تاثیر نامطلوبی را بر دندان‌ها و گفتار کودک به جا می‌گذارد. شدت و تعداد دفعات تکرار این عادت گستردگی آسیب ایجاد شده را تعیین می‌کند.
شایع‌ترین عوارض ترک نکردن عادت مکیدن انگشت عبارت است از:
– مال اکلوژن (بهم ریختگی و نامرتبی دندان‌ها): چون شکل فک از حالت U شکل به حالت V شکل درمی‌آید، دندان‌ها وضعیت جلو آمده پیدا می‌کند یا نامرتب می‌شود.
– نوک زبانی حرف زدن: تلفظ بعضی صداها با رو به جلو رانده شدن دندان‌ها یا نامنظم شدن آنها دشوار می‌شود.
دیگر مشکلات احتمالی به شرح زیر است:
– تغییر شکل دادن استخوان فک
– متورم و گاهی عفونی شدن انگشت شست
به علاوه مشکل رشد کام، سقف دهان در برخی کودکان بروز می‌یابد و به نوبه خود اختلال‌های زیر را ایجاد می‌کند:
– اختلال در جویدن و بلع
– مشکل مرتبط با محل زبان هنگام تولید گفتار
مکیدن انگشت برای کودکان بزرگتر دردسرهای اجتماعی به وجود می‌آورد؛ هم‌سن و سالان کودک این عادت را مسخره می‌کنند و با لحنی تحقیرآمیز “بچه” خطابش می‌کنند. به این ترتیب مکیدن انگشت رشد اجتماعی کودک را به ویژه در نخستین روزهای مدرسه مختل می‌کند.
کمک کردن به کودک برای ترک عادت مکیدن انگشت
روش‌های بسیاری برای ترغیب کودک به ترک عادت مکیدن انگشت وجود دارد که یکی از بهترین آنها تشویق کردن است. توصیه می‌کنیم با توجه به سن و توانایی فرزند خود راه‌های زیر را امتحان کنید:
– نخستین پیشنهاد ما تقویت مثبت است. تشویق و تنبیه در تفهیم ارزش رفتار خوب به کودک بسیار مفید است. می‌توانید هر بار که کودک از مکیدن انگشت خود خودداری می‌کند، به او جایزه بدهید.
– اگر راهکار نخست موفقیت‌آمیز نبود، اثرهای نامطلوب مکیدن شست را به او نشان دهید. برای این کار می‌توانید از تصاویر دندان‌های نامرتب آسیب دیده در اثر استمرار این عادت استفاده کنید تا فرزندتان قبول کند که این عادت را کنار بگذارد.
– پرت کردن حواس کودک و بهره‌گیری از سرگرمی‌های متنوع: هنگامی که فرزندتان سرگرم تماشای تلویزیون است، اسباب بازی کنار دست‌اش قرار دهید. کنار فرزندتان بنشینید و او را در آغوش بگیرید تا عملاً از مکیدن انگشت جلوگیری کرده باشید. در خودرو نیز اسباب بازی در اختیارش بگذارید تا حواس‌اش پرت شود.
– اگر هیچ کدام از راه‌حل‌های بالا موثر نبود، می‌توانید ادویه بدمزه به انگشتان فرزندتان بزنید تا دیگر از مکیدن انگشت‌اش لذت نبرد و طعم بدی که در دهان‌اش حس می‌کند باعث ترک عادت شود.
– محافظ انگشت شست (یادآور): دستکش انگشتی دست فرزندتان کنید تا با دیدن آن به یادش بیاید که قرار است عادت مکیدن انگشت را ترک کند. زدن لاک بدمزه (موجود در داروخانه) نیز می‌تواند مفید باشد. همچنین می‌توانید هنگام خوابیدن روی انگشت کودک به عنوان یادآور ترک عادت، چسب زخم بزنید.
– وسایل مکیدن انگشت شست: حتماً به کودک بگویید که استفاده از این وسایل حکم تنبیه را ندارد و تنها برای ترک عادت و حفظ سلامت دندان‌ها به کار برده می‌شود. وسایل داخل دهانی گوناگونی وجود دارد که دندانپزشک مناسب‌ترین آنها را انتخاب می‌کند.
1ـ محافظ‌های کامی (Palatal cribs): محافظ‌های کامی در دو نوع ثابت و متحرک وجود دارد که رسیدن انگشت شست به کام دهان را دشوار می‌کند و لذت مکیدن انگشت را از بین می‌برد.
2ـ پوشش دهان: پوشش دهان متحرک است و هنگام خوابیدن از آن استفاده می‌شود تا وارد کردن انگشت شست به داخل دهان را غیرممکن کند.
3ـ محافظ چنگالی شکل: وسیله ثابتی است که مشابه محافظ کامی است. چنگگ متصل شده روی آن باعث می‌شود تا کودک هنگام فرو بردن انگشت در دهان درد ملایمی را روی انگشت حس کند و از مکیدن انگشت منصرف شود.
4ـ بلوگراس: مزیت این وسیله این است که در عوض آن که فقط عادت مکیدن انگشت را محدود کند، رفتار جایگزینی را به او معرفی می‌کند.
5ـ قوس التیام دهنده W شکل: این وسیله هم به عنوان یک یادآور عمل می‌کند و هم مشکل کراس بایت خلفی ناشی از مکیدن انگشت را اصلاح می‌کند.
6ـ سیم مارپیچ: این سیم بایت باز یا باریکی قوس فک بالا را اصلاح می‌کند و به عنوان یک یادآور به ترک عادت مکیدن انگشت کمک می‌کند.
7ـ اصلاح کننده سه حلقه‌ای: این اصلاح کننده وسیله جدیدتری است که از سه حلقه تشکیل می‌شود و مکیدن انگشت را برای کودک دشوار می‌کند.