آناتومی دندان (عصب، ریشه) | انواع رویش دندان ها

ساختار اصلی دندان

دندان به سه بخش اصلی تاج، گردن یا طوق و ریشه تقسیم‌بندی می‌شود که در زیر به توضیح مختصری از آنها می پردازیم.

بخش تاج دندان : تاج دندان بخشی از دندان است که بالای سطح لثه‌ها قرار دارد و با مینا پوشیده می‌شود. تاج بخش بزرگ شده‌ی دندان است که در جویدن درگیر می‌شود. تاج دندان مانند یک تاج واقعی برآمدگی‌های بسیاری روی سطح فوقانی دارد که به جویدن غذا کمک می‌کند.

گردن : گردن یا طوق دندان بخش باریکی از دندان است که بین ریشه و تاج قرار دارد.

ریشه دندان : ریشه زیر خط لثه است که دندان را به حفره استخوانی موسوم به حفره دندان متصل می‌کند. ریشه‌های دندان مانند ریشه‌های گیاهان ساختار مخروطی شکل دارد. هر دندان یک تا سه ریشه دارد. سطح خارجی ریشه با مخلوط استخوانی مانندی از کلسیم و فیبرهای کلاژن به نام سمنتوم پوشیده می‌شود. سمنتوم گیر لازم برای رباط‌های پریودنتالی را ایجاد می‌کند که ریشه را به حفره‌های دندانی اطراف متصل می‌کند.

لایه‌های مختلف دندان

هر دندان از سه لایه پالپ (مغز دندان)، عاج و مینا تشکیل می‌شود.

پالپ دندان : پالپ دندان بخش عروقی بافت‌های پیوندی نرمی است که در میان دندان قرار دارد. مویرگ‌های ظریف و فیبرهای عصبی از راه منافذ کوچک نوک ریشه‌ها وارد پالپ می‌شود تا حمایت لازم را از ساختارهای سخت بیرونی به دست دهد. سلول‌های بنیادی موسوم به ادنتوبلاست عاج دندان را در لبه پالپ شکل می‌دهد.

عاج دندان : عاج لایه سختی است که در اطراف پالپ قرار دارد. عاج به دلیل وجود فیبرهای کلاژن و هیدروکسی آپاتیت از پالپ بسیار سخت‌تر است. هیدروکسی آپاتیت ترکیبی معدنی تشکیل شده از فسفات کلسیم است که یکی از محکم‌ترین مواد موجود در طبیعت به شمار می‌رود. لایه عاج ساختاری متخلخل دارد که اجازه می‌دهد مواد مغذی و مواد تولید شده در پالپ در سراسر دندان پخش شود.

مینا دندان : مینا لایه بیرونی و سفید تاج است که روکش سخت و غیرمتخلخل عاج به حساب می‌آید. مینا سخت‌ترین ماده تمام بدن است و تقریباً فقط از هیدروکسی آپاتیت، عمدتاً از فسفات کلسیم و کربنات کلسیم تشکیل شده است. مینا روی تاج هر دندان را می‌پوشاند و چون ساختار سختی است که از دندان در برابر سایش مکانیکی، برای مثال سایش حاصل از جویدن غذا محافظت می‌کند، بسیار مهم است. مینای دندان از بقیه ساختار دندان در برابر حملات شیمیایی اسیدی نیز محافظت می‌کند، اگر مینای دندان وجود نداشت، اسید عاج را در خود حل می‌کرد.

انواع دندان های انسان

دندان‌ها به چهار گروه اصلی ثنایا، نیش، آسیاب کوچک و آسیاب تقسیم بندی می‌شوند.

ثنایا (پیشین) : دندان‌های ثنایا دندان‌هایی به شکل قلم تراش با سطح صاف هستند که در جلوی دندان قرار دارند و برای خرد کردن غذا به کار برده می‌شوند.

نیش :دندان‌های نیش واقع در دو طرف ثنایاها نوک تیز و مخروطی شکل‌اند و به همین دلیل برای بریدن مواد غذایی مانند گوشت کاربرد دارند.

دندان های آسیاب : دندان‌های آسیاب کوچک و آسیاب دندان‌هایی بزرگ با سطح صاف هستند که در عقب دهان قرار دارند. برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌های سطح صاف این دندان‌ها جویدن و ساییدن غذا را ممکن می‌کند.

انواع مختلف دندان ها از نظر رویش

دندان شیری: نوزادان بدون دندان پا به این جهان می‌گذارند، اما از سن 6 ماهگی تا سه سالگی صاحب بیست دندان شیری (هشت دندان ثنایا، چهار دندان نیش و هشت دندان آسیاب) می‌شوند. دندان‌های شیری فک‌های کوچک کودک را پر می‌کنند و جویدن غذا را ممکن می‌سازند. اما دندان‌های دائمی محکم‌تر و بزرگ‌تر داخل استخوان‌های فک بالا و پایین رشد می‌کنند. افتادن دندان‌های شیری از حدود 6 سالگی شروع می‌شود و با یک به یک افتادن دندان‌های شیری دندان‌های دائمی جایگزین آنها می‌شود.

دندان دائمی : دندان‌های دائمی پس از رویش دندان‌های شیری به صورت مخفی در فک بالا و پایین رشد می‌کند. هنگامی که دندان‌های دائمی جوانه می‌زند، ریشه‌های دندان‌های شیری بالای خود را تحلیل می‌برد. به این ترتیب دندان شیری لق می‌شود و در نهایت می‌افتد. دندان دائمی جدید به آهستگی از لثه بیرون می‌زند و جایگزین دندان شیری می‌شود. تعداد دندان‌های دائمی سی و دو عدد است که نام آنها از میانه دهان به این شرح است: ثنایای میانی، ثنایای جانبی، نیش، آسیاب کوچک اول، آسیاب کوچک دوم، آسیاب اول، آسیاب دوم و آسیاب سوم.

رویش بیست و هشت دندان دائمی تا 11 تا 13 سالگی کامل می‌شود، اما چهار دندان آسیاب سوم یا عقل سال‌ها بعد در نخستین سال‌های دوره جوانی در عقب دهان درمی‌آید. دندان عقل گاهی نهفته است و به دلیل زاویه رشد نامناسب در فک نمی‌تواند از لثه بیرون بزند.